Ηλέκτρα Λαζάρ - Τα δένδρα της θαλιδομίδης (Κυαναυγή, 2025)

Στους ατέλειωτους δρόμους, τους άδενδρους ή με τα παραταγμένα δέντρα σαν κολώνες, μοναχικά και τρελαμένα από τα πολλά κλαδέματα, εκεί παρουσιάζεται συναρπαστική ζωή στο τεχνητό και τεχνολογικοποιημένο, στο ψηφιακό και αφύσικο· στο κάλυμμα που κρύβει τη θλίψη και τη φτώχεια και τον αδιάκοπο μόχθο πάνω στον οποίο χτίζονται όλα αυτά. Η τόνωση της αστικής ζωής, το χτύπημα των κουδουνιών και των τηλεφώνων, τα βιαστικά οχήματα και τα εργοστάσια που στριφογυρίζουν και επεκτείνονται, η φασαρία του επείγοντος, η μη εκτόνωση, παρά μόνο καταναλώνοντας, μία εικόνα που μας φέρνει αντιμέτωπους με την εικόνα του κεριού που καίγεται και από τις δύο μεριές. 

Κυψέλη

Μία σύγχρονη υποχρέωση για βιασύνη παρατηρείται, που ολοένα και αυξάνεται. Ο άνθρωπος πρέπει να μπορεί να πραγματώνεται μέσα στην πόλη, την ίδια στιγμή που η υπόλοιπη ζωή πρέπει να την ανέχεται. 

Σ' έναν κόσμο ακραία υλιστικό, από τα δέντρα μέχρι το νερό όλες οι παρουσίες έγιναν αγαθά και όλα τα αγαθά έγιναν προϊόντα για την ικανοποίηση του μεγάλου καταναλωτή. Οι κοινοί πόροι ιδιωτικοποιούνται για να θρέψουν την ανεξέλεγκτη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εμπειρία της Αθήνας με την επέκταση των έργων του υπόγειου σιδηροδρόμου, που οι εκτάσεις αστικής χλωρίδας αντιμετωπίζονται απλώς ως χώροι πρασίνου που πρέπει να αφαιρεθούν, σαν να αφαιρείς το πράσινο χρώμα από έναν υπερ-φορτωμένο με χρώματα καμβά.

Καλλιθέα

Η μοίρα του δέντρου στο αστικό περιβάλλον ομοιάζει με τη μοίρα ενός χρηστικού αντικειμένου. Πρέπει να είναι χρήσιμο, χωρίς να σημαίνει ότι η εποχή δεν μας σβαρνίζει στην κατακερματισμένη φιλοσοφία ότι και το χρήσιμο είναι αναλώσιμο κι ότι ένα δέντρο στο πεζοδρόμιο δεν είναι τίποτα να κοπεί και σε διάστημα λίγων μηνών να μπει ένα καινούργιο μικρό δενδρύλλιο, αδιαφορώντας ότι μπαίνει στη θέση ενός δέντρου εκεί που ήταν για 25 χρόνια. Πρέπει να είναι ίσιο, γιατί το στραβό δέντρο (το δέντρο που μεγάλωσε με κλίση) καθίσταται επικίνδυνο, αδιαφορώντας για το ότι έχει ολόκληρο υπόγειο σύστημα [υπο]στήριξης· πρέπει να κόβεται, μέχρι να κοπεί ολοσχερώς. 

Αν μη τι άλλο, έχουμε συνηθίσει τα μοναχικά δέντρα. Γιατί έχουμε εξοικειωθεί με τον χαρακτήρα του ανθρώπου. Έναν χαρακτήρα που πρέπει να τον φράζεις μονίμως με σίδερα και νόμους για να μην εξολοθρεύει τη φύση (βλ. διάφορους εθνικούς δρυμούς, άλση, ακόμα και τις ελιές στον λόφο Φιλοπάππου που είναι κλειδωμένες με αλυσίδα), που μαθαίνει να προσπερνάει και να προσαρμόζεται· το αστικό υποκείμενο είναι το πιο ανθεκτικό πλάσμα που ανέχεται το διαρκώς αφιλόξενο αστικό περιβάλλον, μεγαλώνοντας τρελά πλάσματα, αρρωστιάρικα, δυσανεκτικά κι όμως τόσο ευπροσάρμοστα. Έτσι και τα δέντρα των πόλεων είναι αφάνταστα σκληραγωγημένα: έχουν ριζώσει σε ένα τεχνητό αφιλόξενο περιβάλλον, τις περισσότερες φορές πλήρως απομακρυσμένα και απομονωμένα από άλλα του είδους τους, δίχως γείτονες και στήριξη, καταδικασμένα στην απόλυτη πάλλευκη μοναξιά.

Φιλοπάππου

Πάει καιρός πια που ο άνθρωπος απομακρύνθηκε από το ιερό της φύσης. Στη δικιά μας μυθολογική εποχή ξέρουμε ότι δεν ξέρουμε τίποτα. Καλά καλά δεν ξέρουμε τι λειτουργίες έχουν τα δέντρα, πώς συμπεριφέρονται, πώς αναπτύσσονται. Περνάμε από κάτω τους ή από δίπλα τους και δεν τα αναγνωρίζουμε ως κάτι το φυσικό. Μπορεί να απλώνεται μία νεκρή δεντροστοιχία μπροστά μας κι ούτε να το αντιληφθούμε, ούτε να μας ενοχλήσει ή να μας ταράξει. Δεν υπάρχει φυσικά σκιά στον καπιταλισμό.

Νέα Χαλκηδόνα

[...] η Βαρκελώνη, όπως και η Αθήνα, έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά πρασίνου ανά κάτοικο (ένα ανύπαρκτο 1,8m², στην περιοχή Εσάμπλε, μπροστά στο ελάχιστο όριο 9m² των τεχνοκρατών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας). 

Πώς αναπνέει κανείς σε μία τέτοια πόλη; Σίγουρα όχι με τη δημοτική αρχή να βιάζεται να χαμογελάσει στους πολίτες της φυτεύοντας σπασμωδικά κάποιες δεκάδες δενδρύλλια που αύριο θα τα ξεχάσει. Για να αναπνεύσει ο άνθρωπος στην πόλη, για να αναπνεύσουν οι γυναίκες, για να αναπνεύσουν οι θηλυκότητες, οι μειονότητες, τα ζωντανά, τα πουλιά, τα δένδρα, τα υδάτινα, οι δημόσιοι χώροι, τα παιδιά, πρέπει να σπάσουν οι δρόμοι. Να θυμηθούμε ξανά τα πόδια μας, τους αργούς ρυθμούς, τη δροσιά που έχει ο ίσκιος των δένδρων. Όχι παγκάκια με usb φορτιστές, όχι έξυπνες πλατείες, έξυπνοι δρόμοι και έξυπνα αυτοκίνητα, αλλά μεγάλοι δημόσιοι χώροι που θα χωράει κάθε διαφορετικότητα και κάθε ζωντανό πλάσμα.

Ακαδημίας 

Να σπάσουν οι δρόμοι για να σπάσει ο χρόνος. Να ελευθερωθούν τα χέρια των κηδεμόνων που σέρνουν φοβισμένα τα παιδιά, να γεμίσουν οι γειτονιές με γειτονικότητα, οι μέρες με τον ήχο των πουλιών και να αδειάσουν από τα λάστιχα και τις εξατμίσεις πάνω στην άσφαλτο – όλα αυτά τα πράγματα, όλη αυτή η ρήξη που κάποιος θα μπορούσε να τη χλευάσει ως «γυναικουλίστικη». [...] Οι πόλεις πρέπει να χάσουν την πατρότητά τους και να γίνουν ένα όσο περισσότερο γίνεται οικοσύστημα. Να γεμίσει, λοιπόν, η πόλη με γυναικουλίστικους ρυθμούς· το αντρίκιο φέρνει μόνο εξατμίσεις, εξαχνώσεις, εξαμβλώματα και εξαφανίσεις. 

Περισσότερες φωτογραφίες στο: Thalidomide trees | Εκδόσεις Κυαναυγή