Γράμμα του Τζακ Κέρουακ προς τον Άλεν Γκίνσμπεργκ (1952)

 

Γραμμένο σε ένα μοναδικό scroll, μέσα σε τρεις βδομάδες (με μπόλικη επιμέλεια μετά), το ‘Στο Δρόμο’ του Τζακ Κέρουακ, μπορεί να γράφτηκε το 1951, αλλά έκανε έξι χρόνια για να βρει τον δρόμο του προς την έκδοση. Στο μεσοδιάστημα –αλλά και καθ’ όλη τη διάρκεια της σύντομης ζωής του– ο Κέρουακ στέλνει προς τον Γκίνσμπεργκ ένα γράμμα απελπισίας, οργής και αρσενικής ματαίωσης. Ίσως να μην έχει τόση σημασία τι λέει, αλλά σε ποιον τα λέει και κυρίως το ότι έχει έναν άνθρωπο τόσο κοντά του που του δίνει το «ελεύθερο» να εκφράσει με τέτοιον άμεσο, μεθυσμένο τρόπο την οργή του. Αρκετά συχνά, ο Κέρουακ υπό την επήρεια του αλκοόλ επιτίθονταν σε όσους ένιωθε ότι τον έχουν προδώσει ή του έχουν φερθεί άσχημα. Η σχέση του Κέρουακ με τον Γκίνσμπεργκ αρχίζει σοβαρά να φθίνει κυρίως τη δεκαετία του ’60, που η Αμερική μπαίνει σε μία κρίσιμη πολιτικά καμπή· ο Γκίνσμπεργκ έλεγε για τον Κέρουακ ότι «ο Τζακ Κέρουακ πρόσφερε την καρδιά του στις Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ηνωμένες Πολιτείες απέρριψαν την καρδιά του», ερμηνεύοντας έτσι κυρίως πολιτικά την κόντρα τους, ενώ για τον Κέρουακ ήταν προσωπικό. Πίστευε ότι ο Γκίνσμπεργκ αντιπροσωπεύει ό,τι δ ε ν ήταν το μπιτ κίνημα («Δεν είναι και τόσο ενδιαφέρων για μένα. Δεν κάνει τίποτα άλλο παρά να μιλάει»), μέχρι που άρχισε να απορρίπτει και το μπιτ κίνημα και οτιδήποτε δεν ήταν, δεν έμοιαζε, δεν σκεφτόταν, δεν πόναγε σαν τον Τζακ Κέρουακ. Βέβαια, χρόνια μετά ο ίδιος ο Κέρουακ θα πει στον Λόρενς Φερλινγκέτι: «Κάποια μέρα το βιβλίο ‘Οι Επιστολές του Άλεν Γκίνσμπεργκ προς τον Τζακ Κέρουακ’ θα κάνει την Αμερική να κλάψει».

Αν υπάρχει κάτι που μπορώ να εντοπίσω στον πυρήνα της σχέσης του Κέρουακ με τον Γκίνσμπεργκ, αυτό δεν είναι ούτε η ζήλεια, ούτε η παραμέληση, ούτε η Νέα Υόρκη, ούτε η επιτυχία, ούτε η ομοφυλοφιλία, ούτε το ποδόσφαιρο. Είναι η δυσφορία στο μονοδιάστατο· αναπάντητο από και προς.

 

~ * ~ 

Στον Άλεν Γκίνσμπερκ

3 Οκτωβρίου 1952

Νέα Υόρκη

 

Θέλω να ενημερώσω εσένα και τους υπόλοιπους την γνώμη μου για σένα. Μπορείς να μου πεις, παραδείγματος χάρη, γιατί, μ’ όλη αυτή τη συζήτηση για το στυλ των βιβλίων τσέπης και τη νέα τάση να γράφουν για τα ναρκωτικά και το σεξ, το βιβλίο μου On The Road που έγραψα το 951 δεν δημοσιεύτηκε ποτέ; Γιατί εξέδωσαν το βιβλίο του Χολμς που είναι απαίσιο και δεν εκδίδουν το δικό μου επειδή δεν είναι τόσο καλό όσο μερικά από αυτά που έχω γράψει; Αυτή είναι η μοίρα ενός ηλίθιου που δεν μπορεί να χειριστεί τις υποθέσεις του ή είναι η γενική βρωμιά της Νέας Υόρκης; Και εσύ, που σε θεωρούσα φίλο μου, μου λες κοιτώντας με τα μάτια ότι το On The Road που έγραψα στον Νιλ είναι «ατελές», λες και ό,τι έχεις γράψει εσύ ή οποιοσδήποτε άλλος ήταν τέλειο… και δεν λες κουβέντα γι’ αυτό…

Νομίζεις ότι δεν καταλαβαίνω πόσο ζηλεύεις εσύ και ο Χολμς και ο Σόλομον θα δίνατε το δεξί σας χέρι για να μπορέσετε να γράψετε κάτι σαν το On The Road… Και δεν έχω άλλη εναλλακτική λύση από το να γράφω ανόητες επιστολές σαν αυτή, ενώ αν ήσασταν άνδρες θα μπορούσα τουλάχιστον να έχω την ικανοποίηση να σας πλακώσω στο ξύλο όλους… πολλά γυαλιά μυωπίας πρέπει να βγουν.

Είστε όλοι ίδιοι, φτηνοί και τιποτένιοι, πάντα ήσασταν και δεν ξέρω γιατί σας άκουγα και έκανα παρέα μαζί σας – σπατάλησα 15 χρόνια από τη ζωή μου μέσα στη βρωμιά της Νέας Υόρκης, από τους Εβραίους εκατομμυριούχους του Χόρας Μαν που με ικέτευαν για το ποδόσφαιρο και τώρα διστάζουν να με συστήσουν στις γυναίκες τους, μέχρι τους όμοιους σου… ποιητές, ναι, καλά… απόμακρες μικροσκοπικές παραλλαγές του ίδιου ύφους… βαριά διακοσμημένες αποδεκτές (μικρά γράμματα στο μέσον της καλοτακτοποιημένης σελίδας του βιβλίου ποίησης) σελίδες… Όχι μόνο με στενοχώρησες με τη δήλωσή σου ότι δεν υπάρχει τίποτα στο On The Road που να μην το ήξερες ήδη (το οποίο είναι ψέμα επειδή με μια ματιά μπορώ να καταλάβω ότι ποτέ δεν ήξερες και την πιο ασήμαντη λεπτομέρεια για κάτι τόσο απλό όσο η δουλειά του Νιλ και το τι κάνει) – και ο Σόλομον, παριστάνοντας τον ενδιαφερόμενο άγιο, ισχυρίζεται ότι δεν καταλαβαίνει τα συμβόλαια, ενώ σε 10 χρόνια θα είμαι τυχερός αν έχω το δικαίωμα να κοιτάζω μέσα από το παράθυρό του την παραμονή των Χριστουγέννων… θα είναι τόσο πλούσιος και χοντρός και τόσο απορροφημένος από τον τρόμο των άλλων ανθρώπων μέσα σ’ ένα σύννεφο καπνού μετά από μια γεμάτη ικανοποιητική ρουφηξιά… Όλοι τους παράσιτα σαν εσένα, ακριβώς όπως είπε ο Έντι. Και τώρα ακόμη και ο Τζον Χολμς, που όπως όλοι ξέρουν ζει σε απόλυτη παραίσθηση σχετικά με τα πάντα, γράφει για πράγματα που δεν γνωρίζει, και μάλιστα με εχθρικότητα (εκδηλώνεται στα τριχωτά κοκκαλιάρικα πόδια του Στόφσκι και την «ιδιότροπη» αρετή του Πάστερνακ, ζηλεύοντας όταν η ίδια του η γυναίκα φλερτάρει, εγώ δεν προκάλεσα την προσοχή της Μαριάν… πραγματικά είναι ιδιοτροπία, φαντάζομαι ότι οποιοσδήποτε περπατάει κανονικά θα κοιτούσε παράξενα κάποιον θηλυπρεπή όπως εκείνος ) – και η μυρωδιά της δουλειάς του είναι η μυρωδιά του θανάτου… Όλοι γνωρίζουν ότι δεν έχει ταλέντο… και έτσι τι δικαίωμα έχει αυτός, που δεν γνωρίζει τίποτα, να κρίνει το βιβλίο μου. – Δεν έχει το δικαίωμα ούτε να μείνει σιωπηλός γι’ αυτό – το βιβλίο είναι για πέταμα και το δικό σου είναι απλά μέτριο και το γνωρίζετε όλοι, και το βιβλίο μου είναι υπέροχο και δεν θα εκδοθεί ποτέ. Προσέξτε να μην με συναντήσετε ποτέ στους δρόμους της Νέας Υόρκης. Προσέξτε επίσης να μην αναφερθείτε στο πού βρίσκομαι. Θα έρθω στην Νέα Υόρκη και θα μάθω ποιος μίλησε. Είστε όλοι ένα μάτσο από ασήμαντους λογοτεχνικούς εγωιστές… και δεν μπορείτε να φύγετε από την Νέα Υόρκη, είστε τόσο άχρηστοι… Ακόμη και ο Κόρσο με τα άρματα του Τάνχουζερ να πατούν όλους τους άλλους έχει ήδη αρχίσει να συνέρχεται… Πες του να φύγει…. πες του να βρει μόνος του τον δικό του τάφο… Η καρδιά μου αιμορραγεί κάθε φορά που κοιτάζω το On The Road… το βλέπω τώρα, γιατί είναι υπέροχο και γιατί το μισείτε και τι είναι ο κόσμος … ειδικότερα τι είσαι εσύ, Άλεν Γκίνσμπεργκ… ένας άπιστος, γεμάτος μίσος, τα χαχανητά σου δεν με ξεγελούν, βλέπω το γρύλλισμα σου κάτω από αυτά… Προχώρησε και κάνε ό,τι θέλεις, θέλω να κάνω ειρήνη με τον εαυτό μου… Σίγουρα δεν θα βρω ποτέ γαλήνη αν δεν ξεπλύνω τα χέρια μου από την βρωμιά της Νέας Υόρκης και όλα όσα αντιπροσωπεύετε εσύ και η πόλη… Και όλοι το γνωρίζουν.

…Και ο Τσέις το γνώριζε πριν από πολύ καιρό… και αυτό επειδή ήταν γέρος από την αρχή… Και τώρα είμαι εγώ γέρος… Καταλαβαίνω ότι δεν σας αρέσω πια, βρωμοαδερφές… Πηγαίνετε να πάρετε πίπες στους διάφορους Κόρσο…

Ελπίζω να σου χώσει ένα μαχαίρι… Συνεχίστε να μισείτε ο ένας τον άλλο και να περιφρονείτε και να ζηλεύετε και…

Ολόκληρη η ιστορία μου στην Νέα Υόρκη είναι ένα μακρύ σχεδόν χιουμοριστικό χρονικό ενός πραγματικά ανόητου που παραπλανήθηκε από χοντρά γουρούνια… Καταλαβαίνω το αστείο… και γελάω ακριβώς όσο και εσείς… Αλλά από εδώ και πέρα δεν αστειεύομαι… Εξαιτίας ανθρώπων σαν εσένα και τον Ζιρό… ακόμη και με τον G. μ’ εμπόδισες να βγάλω λεφτά επειδή σε μισούσε… και ήρθε μαζί με  τον Νιλ εκείνο το βράδυ και ο Νιλ ήθελε να κλέψει ένα βιβλίο από το γραφείο, φυσικά, τι θα έλεγες και εσύ αν πήγαινα στο δικό σου NORC και έκλεβα πράγματα και μετά τα γελοιοποιούσα… και ο Λουσιέν με το σκατένιο μικρό εγωισμό του πρώτα να προσπαθεί να με κάνει να κλάψω για τη Σάρα και μετά να μου λέει ότι θα ήταν εξαιρετικά εύκολο να την ξεχάσω…

Πρέπει να ξέρει τώρα πια αν δεν έχει χαζέψει εντελώς από το ποτό ότι το ίδιο ισχύει για όλους… πόσο εύκολα μπορούν να εξαφανιστούν… και να ξεχαστούν εντελώς… και να σχηματίσουν ένα μαύρο σημάδι διαφθοράς μέσα στη βρωμιά… λοιπόν εντάξει. Και όλοι σας, ακόμη και η Σάρα, δεν με νοιάζει πια ποιος θα διαβάσει αυτήν την παρανοϊκή επιστολή… όλοι σας μ’ εγκαταλείψατε… με εξαίρεση τον Τόνυ Μανότσιο και μερικούς άλλους αγγέλους… και έτσι σας λέω, μην μου ξαναμιλήσετε ποτέ και μη προσπαθήσετε να μου γράψετε ή να έρθετε σε επαφή μαζί μου… εξάλλου πιθανόν να μην με ξαναδείτε ποτέ… και είναι καλό… έχει έρθει ο καιρός για όλους εσάς τους επιπόλαιους ανόητους να συνειδητοποιήσετε ότι το θέμα της ποίησης είναι… ο θάνατος… έτσι πεθάνετε… και πεθάνετε σαν άνδρες… και βουλώστε το… και πάνω απ’ όλα… αφήστε με ήσυχο… και μην με ξανασκοτίσετε ξανά.

Τζακ Κέρουακ

 

(Τζακ Κέρουακ. Πέντε επιστολές, επιμ. Νίκης Παλαιολόγου, Ανατολικός, τεύχος Απρίλιος - Ιούνιος 1997, σσ. 52-54.)

Από το ημερολόγιο του Witold Gombrowicz

Δευτέρα

Εγώ

Τρίτη

Εγώ

Τετάρτη

Εγώ

Πέμπτη

Εγώ

Γιολάντα Σακελλαρίου (1948 - 2025)

 

Β΄ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

Περνάει περνάει το σχολικό

χάνεται μες στον κουρνιαχτό

ουρλιάζει χάνεται

 

Α΄κοράκι: «μαύρο χιόνι μαύρο χιόνι

τα μαλλάκια της παγώνει»

 

Κόκκινο ψέμα η ζωγραφιά

γαλάζιο  η μοναξιά των διαλειμμάτων

Κρύσταλλοι σωματικών εκκρίσεων

Έκρηξη το κουδούνι

Η μπάλα επίμονη στους τοίχους

 

Β’ κοράκι: «γαλάζια παντοφλάκια

κόκκινα παντοφλάκια άδεια»

 

Α΄κοράκι: «μαύρο χιόνι μαύρο χιόνι

τα χεράκια της παγώνει»

 

Ορθογραφία: δεν παίρνουμε

τα πράγματα των άλλων

Μελέτη περιβάλλοντος: δεν κοιτάμε

από το παράθυρο

Σκέφτομαι και γράφω: δελτίο καιρού

 

Α΄κοράκι: «μαύρο χιόνι μαύρο χιόνι

την καρδούλα της παγώνει»

 

«Οχτώ και τρία! Ο χ τ ώ  κ α ι  τ ρ ί α ;

Ρωξάνη, μ’ ακούς;»

 

 

 ~ * ~ 

Πρώτα η σκιά

μετά το φτερούγισμα

στο μαξιλάρι

 

Στο σκοτεινό κήπο της

θα βρει πάλι

ψίχουλα

θρυμματισμένες ψυχές

που χάνονται στο δρόμο για το σπίτι

 

~ * ~ 

ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΚΟΥΤΙ

 

Ο πατέρας είναι άρρωστος. Από καιρό. Η μητέρα πάντα λυπημένη, κακόκεφη. Όταν ζητάμε κάτι, ο αδερφός μου κι εγώ, όλο λέει, «αν είμαστε καλά…»

Στο τηλέφωνο την άκουσα να λέει «μάλλον πλησιάζουμε στο τέλος…»

Τι εννοεί;

 

Γιατί δεν απαντά ο πατέρας όταν τον ρωτάω;

Το βλέμμα του όταν με κοιτάζει είναι σαν να γυρεύει κάτι από μένα

 

«Είναι αγόρι ο μικρός μου γιος;»

 

Όταν τον παρακαλώ να παίξουμε, εκείνος πάντα λέει ότι δεν έχει διαβάσει την εφημερίδα. Τον μισώ. Όχι πάντα.

Μια μέρα που μιλούσε στο τηλέφωνο έβαψα τα χείλη μου και τον φίλησα στο στόμα. Γελάσαμε πολύ με τον αδερφό μου. Εκείνος όμως δεν γέλασε καθόλου. Θύμωσε. Μου έδωσε μια και με έστειλε στο δωμάτιό μου να κοιμηθώ νηστικός. Καθόλου δεν με νοιάζει.

 

Φοβάμαι. Αυτός ο ίσκιος πλάι στον πατέρα μεγαλώνει τις νύχτες. Το λέω ψιθυριστά στον μεγάλο μου αδερφό, πριν με πάρει ο ύπνος, αλλά δε με πιστεύει.

Θέλω να του πω και για το μαύρο κουτί μέσα στο κεφάλι μου, αλλά εκείνος θα τεντώσει τα χέρια μου και θα ουρλιάζει σαν αεροπλάνο.

 

Γιατί με κοιτάζει τρομαγμένος ο πατέρας;

 

Χθες ήταν τα γενέθλιά του. Του έκανα μια ζωγραφιά. Την έβαλα πάνω στο μαξιλάρι του. Μια βροχή και εμένα να χορεύω πάνω στο ουράνιο τόξο. Ο πατέρας συνέχεια μιλούσε στο τηλέφωνο. Εγώ με τον αδερφό μου τρέχαμε γύρω από το γιορτινό τραπέζι ουρλιάζοντας το happy birthday. «Επιτέλους!» είπε η μητέρα. «Δεν είναι μόνο τα χρόνια πολλά…»

 

Την επομένη, στη γιορτή του σχολείου, όταν ήρθε η σειρά μου στο κουκλοθέατρο, «η οικογένεια στον ζωολογικό κήπο», όλοι πήραν τη θέση ενός ζώου και κατασπαράχτηκαν· εκτός από μένα.

 

Εγώ είπα: «είμαι μωρό». Το μωρό είπε «έμεινα μόνος».

 

 

~ * ~ 

ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ

Στον Γιώργο Βέη

 

Ανήμερα Χριστούγεννα

πλατεία Αμερικής·

τα περιστέρια και οι μετανάστες

 *

Πόσα δέντρα πόσους κοκκινολαίμηδες

πόσα ρόδινα σύννεφα·

ήθελες

 *

Η συνάδελφος από το απέναντι γραφείο

-με ladose- μου χαμογελάει

ερήμην της

*

Μα αν καταργήσω τις λέξεις

θα προσκρούσω στα πράγματα·

θα διαλυθώ

 

(Από τη συλλογή Αόρατο Τρωκτικό, εκδ. Γαβριηλίδης, 2013.) 

Pale King

 

Οι σημειώσεις που άφησε πίσω του ο D. F. Wallace για αυτό που θα αποτελέσει τον Χλωμό Βασιλιά. 

Ηλέκτρα Λαζάρ: Ο λύκος δεν θέλει τίποτα άλλο από το να υπάρχει κι εμείς δεν του το επιτρέπουμε (συνέντευξη στο rosa.gr)

 Πηγή κειμένου

- Γιατί ο άνθρωπος επέλεξε να φορτώσει με τόσα κακά, επιθετικά και απειλητικά χαρακτηριστικά ένα ζώο που έχει επιλέξει να ζει μακριά από το είδος μας;

Πράγματι, ενώ ο λύκος ζει στο περιθώριο του ανθρώπινου οικοτόπου και στην έρημο πέρα από αυτόν, οι άνθρωποι διαχρονικά και συστηματικά ανακατεύονται με το είδος που λέγεται λύκος, γιατί οι λύκοι, όπως και οι άνθρωποι, είναι κοινωνικά ζώα. Είναι έξυπνοι, εφευρετικοί, χρησιμοποιούν αυτό που ο άνθρωπος αποκαλεί «γνώση» για να λύνουν τα προβλήματά τους και χρησιμοποιούν το παρελθόν για να προβλέψουν το μέλλον. Το ότι ανά πάσα στιγμή οι λύκοι μπορούν να δημιουργήσουν τη δική τους κοινωνία, είναι αυτό ενδεχομένως που εμπνέει τον άνθρωπο με όλα τα λάθος μηνύματα της δυσαρέσκειας και του φόβου. Είναι αυτό το πολύ ωραίο που άκουσα να σχολιάζει μία γυναίκα από το ακροατήριο σε μία ομιλία με θέμα τον λύκο, «ο λύκος είναι το μόνο είδος που βάζει στοπ στον άνθρωπο».

Ήταν όμως πάντοτε έτσι; Αν γυρίσουμε πάρα πολύ πίσω, θα δούμε ότι οι κυνηγοί της Παλαιολιθικής Εποχής μιμούνταν αρπακτικά, όπως ο λύκος, για να ενσωματώσουν τις ικανότητες του αρπακτικού που θαύμαζαν – ιδιαίτερα την αντοχή του και την ικανότητά του να κρύβεται, θα δούμε επίσης αρχαίες κυνηγετικές ομάδες οι οποίες πίστευαν ότι μετέφεραν τις ψυχές τους στα σώματα λύκων. Αν κοιτάξουμε στον δικό μας αρχαιοελληνικό πολιτισμό η λέξη λύκος συνδέεται στενά με τη λέξη «λευκός» (εκ του λύκη που σημαίνει φως· λύχνος, λυκαυγή, λυκόφως), ο Απόλλωνας ήταν φωτεινός (λύκ[ε]ιος), ο λύκος ήταν κάποτε το ιερό ζώο του Δία, η Εκάτη προσφωνείται με τα ονόματα Σκύλλα και Λύκαινα, που ήταν τα ιερά ζώα της Αρτέμιδος και του Απόλλωνα, η Λυκόσουρα ήταν η πρώτη πόλη που την είδε ο ήλιος… Αμέτρητη παρουσία, επίσης, και στην τοπωνυμία (Λύκαιον, Λυκοποριά, Λύκτος, Λυκώρεια, Λυκία, Louvre, Canteloup, Louveciennes κ.ά.), αλλά και στα ονόματα των ανθρώπων (Λυκούργος, Λυκομήδης, Lopez, Leleu, Wolfgang, Wolfric κ.ά.).

 

 

- Τι επηρεάζει την κατά καιρούς έξαρση της ανθρώπινης επιθετικότητας προς τον λύκο;

Νομίζω το γεγονός ότι η ιδιότητα του ζώου, ως επί το πλείστον, έχει συλληφθεί υποτιμητικά από τον άνθρωπο. Και ο άνθρωπος συντρίβει (όχι μόνο μέσω της θανάτωσης, αλλά και μέσω της ενοχοποίησης, της μόνιμης διάγνωσης με σπισιστικούς όρους, της μόνιμης διαστρέβλωσης) καθετί που θεωρεί υποδεέστερο και αδύναμο – σε ορισμένα είδη, δε, όπως τα δέντρα, δεν τους επιτρέπει καν την υπόσταση του ζωντανού οργανισμού. Ας αναλογιστούμε τώρα το ότι στην περίπτωση του λύκου δεν έχουμε απλώς ένα ζώο, αλλά για το πιο πολιτισμικά καταγεγραμμένο ζώο. Μιλάμε, δηλαδή, για μία ύπαρξη που μόνο ζωική δεν της επιτρέπουμε να είναι. Γίνεται απευθείας και αβίαστα ο κυρίαρχος θύτης, για να μετατραπεί σε εξιλαστήριο θύμα και το να είσαι εξιλαστήριο θύμα σημαίνει ότι ταυτίζεται ως ανθρώπινη κατασκευή με τις έννοιες του κινδύνου. Για παράδειγμα, για την κατάσταση των αγροτικών κοινοτήτων όπως τις βλέπουμε σήμερα και κυρίως όπως τις ζούνε οι ίδιοι οι ντόπιοι, ο τελευταίος που φταίει είναι ο λύκος. Αλλά τμήματα του αγροτικού πληθυσμού αντιλαμβάνονται την ισχύουσα και μελλοντική διαχείριση του λύκου – τον σεβασμό, δηλαδή, και την προστασία του, ως μία δυσοίωνη έκφραση κοινωνικής αλλαγής που απειλεί τον αγροτικό πολιτισμό και τα μέσα διαβίωσής του.

Αν το καλοσκεφτούμε, στην πιο έντονη και επίμονη μορφή της, η υποτίμηση του ανθρώπου απέναντι στο μη ανθρώπινο, έχει σχέση με τον έλεγχο. Η απουσία ελέγχου εκφράζεται με τον φόβο και τη βία. Από παλιά, ό,τι σύμπτωμα είχε η κοινωνία που δεν μπορούσε να απαντήσει με την κοινή λογική το συνέδεε αυτομάτως με το υπερφυσικό και το σκοτεινό. Όταν ο κοινωνικός έλεγχος αποτύγχανε και το κυρίαρχο παράδειγμα ξεθώριαζε και δεν αφομοιωνόταν, τότε το πνευματικό-θρησκευτικό κεφάλαιο της κοινωνίας στρεφόταν στα πρόσωπα που είχε βάλει στο μάτι για να τα παρουσιάσει εχθρικά προς τον πολιτισμό. Όμως, πρώτη- πρώτη μπήκε η ίδια η φύση στο μάτι του πολιτισμού. Η άγρια φύση ως κάτι το ανέγγιχτο και το άγνωστο ταλαντεύεται μέχρι και στις μέρες μας από τη μία να εξιδανικεύεται («ρομαντικοποιείται»), από την άλλη να καταστρέφεται – όπως και να ‘χει, όμως, να παραμορφώνεται. Η πατριαρχική ιδέα για τις μυστηριώδεις, κατώτερες, επικίνδυνες γυναίκες έχει τις ρίζες της στο σκοτεινό δάσος, που δεν μπορείς να δεις, δεν μπορείς να κουνηθείς, με δυο λέξεις, δεν μπορείς να ελέγξεις. Το κυνήγι των μαγισσών πήγε χέρι – χέρι με το κυνήγι των λύκων (τον 16ο αιώνα στα αγγλικά δάση το κυνήγι των λύκων κρατούσε 32 μέρες, φανταστείτε επί έναν μήνα ομάδες ανδρών να κυνηγάνε λύκους!), αργότερα, ό,τι κουράστηκε να κάνει ο χριστιανισμός, ανέλαβε να το κάνει ο καπιταλισμός. Από μία εποχή κι έπειτα, ο λύκος εμφανίζεται ως ένα κατάλοιπο του παρελθόντος που αρνείται να αφομοιωθεί· γίνεται η άβολη παρουσία από μία άλλη εποχή, ένα ανίδεο αρπακτικό που δεν ξέρει τι του ανήκει – αρκετά πονηρό και ανθεκτικό που μπορεί ελεύθερα να περιπλανιέται και να καταστρέφει.  

 

 

 

- Πόσο επικίνδυνη για τον λύκο είναι η σε ευρωπαϊκό επίπεδο πλέον έξαρση της ανθρώπινης εχθρότητας;

Τεράστια. Και ας έχουμε στο νου μας, ότι η ανθρώπινη εχθρότητα εντοπίζεται όχι μόνο στο να κυνηγιέται και να σκοτώνεται ο λύκος, όχι μόνο στο να παρακάμπτονται και να αγνοούνται οι νόμοι και τα καθεστώτα προστασίας του λύκου από τις ίδιες τις αρχές νομιμοποιώντας το κυνήγι εντός της ζώνης προστασίας τους, αλλά και στο να καταστρέφεται ο οικότοπός του.

Σκέφτομαι τώρα, με αφορμή αυτή την ερώτηση, πόσο σαθρό είναι το πλαίσιο συζήτησης όχι μόνο σε ευρωπαϊκό [τεχνοκρατικό] επίπεδο, αλλά και σε ένα ευρύ σύνολο ανθρώπινων ποιοτήτων. Είναι διάτρητο απ’ όλες τις πλευρές – κι όταν έχεις ένα τόσο προβληματικό πλαίσιο, συντηρείς αντιστρόφως ανάλογα ένα ριζωμένο πρόβλημα το οποίο μονάχα επιφανειακά «αντιμετωπίζεται». Πρόβλημα, φυσικά, δεν εννοώ την παρουσία του λύκου, αλλά την καπιταλιστική θανατοπολιτική· το μοντέλο που για να ζει και να βασιλεύει πρέπει να δημιουργεί και να συντηρεί μονίμως αυτό-αντιφατικά σύνολα και σχέσεις: τη διατήρηση της ζωής με τίμημα τη σφαγή· την ανάπτυξη του πράσινου καπιταλισμού με τίμημα τον αφανισμό του φυσικού περιβάλλοντος κ.ά. Και παρόλα αυτά, ο λύκος δεν είναι ασφαλής, όχι μόνο στο φυσικό του περιβάλλον, αλλά ούτε σε ζώνες προστασίας, όπου μόνο εκεί μέσα ζει, αναπτύσσεται και πληθαίνει.

 

 

 

- Πόσο λανθασμένη είναι η εκπαίδευση που ο άνθρωπος από πολύ μικρή ηλικία συνηθίζει να λαμβάνει για τον λύκο;

Καλά εγώ θεωρώ λανθασμένο και το να γράφονται βιβλία και παραμύθια (που απευθύνονται στην παιδική σκέψη και φαντασία) με αυτιστικούς λύκους, λύκους που πάνε στο σχολείο, που τρώνε γλυκά, γενικά τον λύκο που δεν κουβαλάει μεν αρνητικά σύμβολα, αλλά που παρόλα αυτά παρουσιάζεται ανθρωπόμορφος, γιατί και πάλι ο λύκος δεν επιτρέπεται να είναι το ζώο λύκος. Λανθασμένη εκπαίδευση είναι η κάθε εκπαίδευση που γίνεται με ανθρωποκεντρικό πρίσμα. Είναι μεγάλη πρόκληση για τον συγγραφέα να απομακρυνθεί από τις μεταφορές και τα σύμβολα που παραμορφώνουν. Από την άλλη, με ενδιαφέρον διαβάζω παραμύθια και παιδικές ιστορίες οι οποίες ασπάζονται με μεγάλη ευαισθησία και συνείδηση τον κόσμο των ζώων. Δηλαδή από εκεί που κάποτε τα παραμύθια έβαζαν τον λύκο να φοράει ρούχα και να περπατάει στα δυο είτε για να σκοτώσει, είτε για να κοροϊδέψει ή να σκοτωθεί/ κυνηγηθεί [γιατί έτσι του αξίζει], τώρα βλέπω να αναπνέουν κάποιες μικρές ιστορίες που ο άνθρωπος παρατηρεί με σεβασμό τον λύκο και τον κάνει παράδειγμά του. Βέβαια κι εκεί φοράει ρούχα και περπατάει στα δυο -μάλιστα έχει κι όνομα, όπως στην περίπτωση του Ζήκου, του λύκου όπως τον είδε ο Μιχάλης Καζαζής (Ζήκος ο λύκος. Σε καιρό καραμπίνας, εκδ. Καλειδοσκόπιο, 2022) –που όμως θα ‘λεγα ότι μας φέρνει κάπως πιο κοντά στο περιβάλλον του λύκου με τη μικρότερη παραμόρφωση, ή στην περίπτωση της μικρής ντροπαλής Σόφι της Jo Loring-Fisher (Γενναία σαν λύκος, εκδ. Δεσύλλας, 2022), που παραδειγματίζεται από την κοινωνία των λύκων για να πλησιάσει με καθαρότητα και θάρρος προς αυτό το οξύμωρα αντικοινωνικό περιβάλλον που έχει καταντήσει η κοινωνία.

Έτσι λοιπόν, η λανθασμένη εκπαίδευση δεν είναι μόνο μέσα από τα κείμενα που συντηρούν τη στερεοτυπική εικόνα του κακού του λύκου (αλά αρνίτσι-μπίτσι), αλλά και του μη ζωικού λύκου (βλ. λύκος-Ζαχαρίας). Λανθασμένη εκπαίδευση είναι και η στάση αγάπης των φιλόζωων προς την άγρια φύση. «Αγαπάω τον λύκο», λένε ορισμένοι. Δεν μπορείς να αγαπήσεις την άγρια φύση, την άγρια φύση πρέπει να τη σεβαστείς, να της επιτρέψει ο άνθρωπος την απομόνωση.

 

 

 

- Παραμύθια, παρομοιώσεις, λαϊκή κουλτούρα, πολιτικά και πολιτιστικά δείγματα ενοχοποίησης του λύκου. Πόση αδικία εμπεριέχεται στην ανθρώπινη αντίληψη για το ζώο αυτό;

Αδικία θα ήταν, αν μπορούσε η άλλη πλευρά –ο λύκος, δηλαδή–  να ισορροπήσει κάπως όλη αυτή την «υποχρέωση» του ανθρώπου να τον παραμορφώνει· αν μπορούσε, με άλλα λόγια, να μιλήσει τη γλώσσα των ανθρώπων. Να πει στον ποιητή ότι δεν είναι το σκοτεινό Εγώ του, στον ιστορικό ότι δεν έχει καμία σχέση με τους Ναζί, στο χωριό ότι δεν είναι το φονικό, στον παραμυθά ότι δεν του αρέσουν τα παντελονάκια κι ούτε να κάθεται οκλαδόν, στην Εκκλησία ότι το άγριο δεν είναι δαιμονικό, στον τεχνοκράτη ότι δεν είναι αντικείμενο… Αν δεν συνέβαινε τίποτα παρόλα αυτά, αν μιλούσε και δεν τον άκουγαν, τότε θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για αδικία. Εδώ έχουμε μία απλωμένη [άφατη] ζωοκτονία –είτε συνέβη, είτε ακόμη δεν έχει συμβεί, ξέρουμε όμως ότι θα συμβεί. Εδώ έχουμε το απαράδεκτο που γίνεται νόμος και κανόνας. Την απεμπόληση του φυσικού –νοηματικά, οντολογικά, πραγματικά. Το ότι δεν ξέρουμε να συνυπάρχουμε με τη φύση, ούτε μέσα στα κείμενά μας. Δεν επιτρέπουμε στον λύκο να είναι ζώο. Ο λύκος δεν θέλει τίποτα άλλο από το να υπάρχει. Κι εμείς δεν του επιτρέπουμε να υπάρχει.

 

-          Τί προσπαθήσατε να αλλάξετε στην αντιμετώπιση του λύκου με το βιβλίο σας;

Επί της ουσίας, το βιβλίο αφορά πρωτίστως τον συγγραφέα και δευτερευόντως τον λύκο (από την άποψη ότι δεν είναι ένα βιβλίο βιολογίας ή ένα βιβλίο φυσικής ιστορίας). Στη μία πλευρά του τίτλου έχει τη λέξη «λύκος» στην άλλη πλευρά έχει τη λέξη «εγώ»· στο ενδιάμεσο έχει την ιστορία, τη διαιώνιση των στερεοτύπων, τις αναπαραστάσεις του μη ανθρώπινου, μέχρι τις μέρες μας. Γιατί η εγγράμματη κουλτούρα εκτός από το ότι οργανώνει τη σκέψη, μορφώνει τις πεποιθήσεις, μεταφέρει και επηρεάζει τις πράξεις και τις σκέψεις των άλλων, μπορεί να καταστρέψει, να σκοτώσει, επίσης. Θα ‘θελα ο αναγνώστης κλείνοντας το βιβλίο να αναρωτηθεί για το πόσο άκαρπος και παραμορφωτικός είναι ο βιότοπος της λογοτεχνίας. Γιατί για να αλλάξει η αντιμετώπιση του ανθρώπου απέναντι στον λύκο (και τη φύση γενικότερα), πρέπει να αλλάξουν πρώτα οι δομές που δημιουργούν το νόημα που δίνουμε και πρόκειται να δώσουμε στα γεγονότα της Ζωής.   

Μύθοι και πραγματικότητες για τον Λύκο (εκδήλωση σε συνεργασία με την Καλλιστώ)

Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας: Συναντήσεις για την Συνύπαρξη του Ανθρώπου με τον Λύκο

Η Μονάδα Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Πάρνηθας, Σχινιά και Προστατευόμενων Περιοχών Σαρωνικού Κόλπου του ΟΦΥΠΕΚΑ, σε συνεργασία με την περιβαλλοντική οργάνωση Καλλιστώ, διοργανώνουνδύο συναντήσεις στις 13 και 14 Σεπτεμβρίου 2024. Οι συναντήσεις πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού προγράμματος LIFEWILDWOLF* και αποσκοπούνστη βελτίωση της επιχειρησιακής ικανότητας των αρμόδιων αρχών για την αποτελεσματική διαχείριση και αποτροπή συγκρούσεων που σχετίζονται με τον λύκο, καθώς και στην ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας για την προώθηση της αρμονικής συνύπαρξης του ανθρώπου με τον λύκο.

Την Παρασκευή 13 Σεπτεμβρίου 2024, 11:00πμ με 13:00μμ,θα πραγματοποιηθεί η δεύτερη συνεδρίαση της «Πλατφόρμας Συνύπαρξης»** του ανθρώπου με το λύκο, στο Παλιό Δημαρχείο της Φυλής (ΟΔΟΣ). Στη συνεδρίαση θα εξεταστούν οι αρμοδιότητες, τα προβλήματα και οι προτάσεις του κάθε Φορέα σε σχέση με τις βέλτιστες πρακτικές για τη συνύπαρξη ανθρώπου και λύκου στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας.

Η δεύτερη ανοιχτή συνάντηση θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 14 Σεπτεμβρίου 2024, 11:00 πμ με 13:00 μμ, με θέμα «Μύθοι και Πραγματικότητες για τον Λύκο». Η εκδήλωση θα λάβει χώρα στο Αθλητικό Κέντρο Ορειβατικού Συλλόγου Αχαρνών (Φιλαδελφείας 126) και θα περιλαμβάνει ομιλίες από εξειδικευμένους επιστήμονες και προσκεκλημένους/ες:

Ο Δρ. Γιώργος Χατζηνάκος (Καλλιστώ) θα παρουσιάσει την συμβολή του έργου LIFE WILDWOLF στη βελτίωση τον όρων συνύπαρξης του ανθρώπου με τον λύκο στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας, η Ηλέκτρα Λαζάρ (Ανθρωπολόγος, Συγγραφέας) θα αναλύσει το πώς η κυρίαρχη εικόνα του λύκου έχει διαμορφωθεί μέσα από την λογοτεχνία και άλλα κείμενα, ο Δρ. Δημήτρης Μπορμπουδάκης (Καλλιστώ) θα εξετάσει την παρουσία του λύκου στα ΜΜΕ, και οι Εθελοντές Δασοπυροπροστασίας Αττικής (ΕΔΑΣΑ) θα παρουσιάσουν τρόπους κινητοποίησης των κατοίκων για εθελοντική πυροφύλαξη, δασοπυρόσβεση και αναδάσωση.

* Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα “LIFE WILDWOLF” αποσκοπεί στην υλοποίηση δράσεων που θα επιτρέψουν τη συνύπαρξη του ανθρώπου με τον λύκο σε περιαστικές περιοχές στην Ευρώπη. Στοχεύει σε μία ισορροπημένη και μακροπρόθεσμη διατήρηση των λύκων σε αστικές και περιαστικές περιοχές οχτώ χωρών της νότιας και κεντρικής Ευρώπης (Ελλάδα, Γερμανία, Ιταλία, Κροατία, Πορτογαλία, Σουηδία, Σλοβενίακαι Τσεχία), μέσα από τη βελτίωση της τεχνικής και επιχειρησιακής ικανότητας των αρμόδιων αρχών να διαχειρίζονται και να αποτρέπουν συγκρούσεις που σχετίζονται με τον άνθρωπο. Παράλληλα, ενθαρρύνει βιώσιμες πρακτικές που διατηρούν την άγρια φύση του λύκου και βελτιώνουν την ικανότητα των ανθρώπων να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που δυνητικά δημιουργούν. Ανάμεσα στους φορείς που συμμετέχουν στο πρόγραμμα συγκαταλέγονται πανεπιστήμια, φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, προστατευόμενες περιοχές, περιβαλλοντικές οργανώσεις και κυνηγετικές ομοσπονδίες.

** Η «Πλατφόρμα Συνύπαρξης» αποτελεί ένα σώμα διαβούλευσης, το οποίο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος LIFE WILDWOLF, και στο οποίο θα συμμετέχουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς, που σχετίζονται, άμεσα ή έμμεσα, με την παρουσία του λύκου στην Πάρνηθα. Όπως συμβαίνει και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης, όπου λειτουργούν αντίστοιχες συμμετοχικές πρωτοβουλίες, τα μέλη του Σώματος αυτού θα ενημερώνονται για την πρόοδο του έργου και θα δρουν συμβουλευτικά προς την ομάδα υλοποίησής του, με εισηγήσεις για την ανάληψη δράσης και την υιοθέτηση καλών πρακτικών.

Δείξε μου το εξώφυλλό σου να σου δείξω άλλο ένα (μέρος ε΄)

 

Atul Gawande, Being Mortal, Picador, 2017 

G.E.M. Anscombe, Πρόθεση, ΠΕΚ, 2023