Οι ποιητές "φεύγουν" δυστυχώς νωρίς

Ψάχνοντας στοιχεία για την ποίηση του Αμερικανού ποιητή Φραντς Ράιτ, έπεσα πάνω στο συγκεκριμένο παλιό άρθρο της Καθημερινής, που μου φάνηκε πέρα από γουστόζικο (με τη μακάβρια έννοια, ναι) και ενδιαφέρον.

***

Τι συμβαίνει με τους ποιητές; Ακόμη και στο πάνθεον των διαταραγμένων καλλιτεχνών, οι ποιητές τείνουν να επικρατήσουν ως οι «βασιλιάδες» της απόγνωσης και του κακού τέλους. H Σύλβια Πλαθ άνοιξε το γκάζι και σφήνωσε το κεφάλι της στον φούρνο όταν ήταν 30 χρονών. O Χαρτ Κρέιν έπεσε από το κατάστρωμα ενός πλοίου στα 32 του. O Τζον Κιτς υπέκυψε στη φυματίωση στα 25 του. Και σαν να μην έφθαναν αυτά, σήμερα μια από τις μεγαλύτερες μελέτες του είδους της καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι ποιητές έχουν την τάση να πεθαίνουν νεώτεροι σε σύγκριση με άλλους τύπους συγγραφέων. H μελέτη, επί 1.987 νεκρών συγγραφέων, έγινε από τον ψυχολόγο Τζέιμς Κάουφμαν, διευθυντή ινστιτούτου ερευνών της Καλιφόρνια. O κ. Κάουφμαν συνέκρινε τον μέσο όρο ηλικίας θανάτου επιφανών ανδρών και γυναικών του κλάδου -ερευνώντας τις ιστορίες ποιητών, διηγηματογράφων, θεατρικών συγγραφέων και συγγραφέων βιβλίων γνώσης της Αμερικής, του Καναδά, του Μεξικού, της Κίνας, της Τουρκίας και της ανατολικής Ευρώπης.

Ο μέσος όρος ζωής τους

Αποδείχθηκε ότι οι ποιητές έζησαν κατά μέσο όρο 62,2 χρόνια, ενώ οι συγγραφείς βιβλίων γνώσης έζησαν το μεγαλύτερο διάστημα, 67,9 χρόνια. Οι θεατρικοί συγγραφείς έζησαν κατά μέσο όρο 63,4 χρόνια και οι διηγηματογράφοι 66 χρόνια. «H εικόνα του συγγραφέα ως μιας καταδικασμένης και συχνά τραγικής μορφής, προορισμένης για λίγα χρόνια ζωής, μπορεί να υποστηριχθεί από την έρευνα», γράφει στη μελέτη του ο Τζέιμς Κάουφμαν. Με τίτλο «Το Κόστος της Ονειροπόλησης: Οι ποιητές πεθαίνουν νέοι», η έρευνα δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2003. O κ. Κάουφμαν συγκέντρωσε τις πληροφορίες του από βιογραφίες και λογοτεχνικές εγκυκλοπαίδειες, κάνοντας αναδρομή στο παρελθόν έως και 390 χρόνων για τους Ανατολικοευρωπαίους συγγραφείς. Σε ό,τι αφορά τους Αμερικανούς, οι περισσότεροι ανήκαν στον 19ο και το 20ό αιώνα. O ερευνητής επιθυμούσε, όπως δήλωσε ο ίδιος, να ανακαλύψει τι είναι αυτό που κάνει τους ποιητές να διαφέρουν από τους άλλους συγγραφείς. H μεγαλύτερη οικονομική πίεση; Το μεγαλύτερο άγχος; H μικρότερη κοινωνική αποδοχή; Διερωτάται επίσης εάν αυτές οι διαφορές είναι ανεξάρτητες ιδεολογίας και πολιτισμού.

Μεγαλύτερη κατάθλιψη

«Οσο περισσότερο στοχάζεσαι, τόσο μεγαλύτερη κατάθλιψη υφίστασαι. Και οι ποιητές στοχάζονται. Οι ποιητές μαραίνονται νέοι. Γράφουν μόνοι», περιέγραψε ο κ. Κάουφμαν σε πρόσφατη συνέντευξή του. Επικαλούμενος τα στοιχεία της έρευνάς του για τη δημιουργικότητα και τα ποσοστά θανάτων, ο Τζέιμς Κάουφμαν θεωρεί ότι η τάση των ποιητών προς την καταστροφή οφείλεται ίσως στη φύση του αντικειμένου τους. «Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι η διαρκής ενασχόληση με τα συναισθήματα συνδέεται με την πνευματική αστάθεια», εξηγεί. Σε σύγκριση με τη μυθοπλασία και τα βιβλία γνώσης, η ποίηση γίνεται συχνά πολύ πιο ενδοσκοπική και εκφραστική.

Ηδη, μεγάλη μερίδα ερευνητών ασχολείται με τα ποσοστά θανάτων σε διάφορα επαγγέλματα, καθώς και τις σχέσεις μεταξύ της δημιουργικότητας και της πνευματικής αστάθειας. Κορυφαία προσωπικότητα στον τομέα είναι ο Αρνολντ Λούντβιχ, συνταξιούχος καθηγητής της ψυχιατρικής στο Λέξινγκτον. Στο βιβλίο του με τίτλο «Το Τίμημα του Μεγαλείου: H επίλυση της διαμάχης μεταξύ Δημιουργικότητας και Τρέλας», ο Αρνολντ Λούντβιχ εξετάζει τις περιπτώσεις τουλάχιστον 1.000 επιφανών προσωπικοτήτων από όλον τον κόσμο και από ευρεία γκάμα επαγγελμάτων, μεταξύ τους οκτώ που σχετίζονται με την τέχνη. Οδηγείται στο συμπέρασμα ότι οι ψυχικές διαταραχές είναι πολύ πιο συνήθεις μεταξύ των καλλιτεχνών. O ίδιος ερευνητής διαπίστωσε ότι περίπου το 20% των επιφανών ποιητών έχει αποπειραθεί να αυτοκτονήσει, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στα άλλα επαγγέλματα κυμαίνεται στο 4%.

«Οι ανακαλύψεις του Κάουφμαν έρχονται να υποστηρίξουν ορισμένες από τις ανακαλύψεις μου», διαβεβαιώνει ο δρ Λούντβιχ. Στη δική του μελέτη, επί παραδείγματι, οι ποιητές έχουν μέσο όρο ζωής 59,6 χρόνια σε σύγκριση με τα 73,5 χρονια ζωής των κοινωνιολόγων. Οι συγγραφείς βιβλίων γνώσης, συμφωνα με τον δρ Λούντβιχ, πεθαίνουν γύρω στα 70, ενώ οι μουσικοί πολύ νεώτεροι, στα 57 τους χρόνια. Σε άλλες μελέτες γίνονται συγκρίσεις των συγγραφέων γενικά, με αλλα επαγγέλματα, περιλαμβανομένων αυτών που σχετίζονται με την τέχνη και είναι ενδεικτικό ότι κανείς από τους ερευνητές δεν εχει καλά νέα να πει για αυτούς που γράφουν.

Αμφισβητούν το πόρισμα

Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι που αμφισβητούν τα πορίσματα, όπως π.χ. η κυρία Μαξίν Κιούμιν, 79 ετών, βραβευμένη ποιήτρια από το Νιου Χαμσάιρ, η οποία και αντιτάσσει το επιχείρημα: «Το ποσοστό αυτοκτονίας μεταξύ των ποιητών δεν είναι τόσο υψηλό όσο αυτό των οδοντιάτρων». Οσο για τη δική της ηλικία, η ίδια δήλωσε: «E, λοιπόν όχι, δεν πάσχω από κατάθλιψη. Είμαι σχετικά μοναχική. Αρχισα να γράφω στην ηλικία των 30 και δεν νομίζω ότι μαράθηκα νωρίς».

Αλλά, «επικρατεί μια πένθιμη μαγεία, μια ερωτική μαγεία γύρω από το πρόωρο θάνατο των ποιητών», αναγνώρισε. O Φραντς Ράιτ, που βραβεύτηκε με το Πούλιτζερ για την ποίησή του πριν από λίγες ημέρες, έχει βρεθεί αντιμέτωπος με τη μανιοκατάθλιψη, τον αλκοολισμό και την εξάρτηση από τα ναρκωτικά. Ετοίμασε μια δήλωση, ως απάντηση στην έρευνα του κ. Κάουφμαν: «Εχω σκεφτεί πάρα πολύ για το θέμα. Στις ΗΠΑ, όσο χειρότερα γράφεις τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες επιβίωσής σου. Αρα, είναι λογικό οι ποιητές να πεθαίνουν νωρίτερα»... «Ξέρω πολλούς ποιητές που έζησαν φυσιολογικές, παραγωγικές ζωές. Είναι κατά κάποιο τρόπο προσβλητικό. Οι ποιητές πράγματι υποφέρουν. Οι συγγραφείς πράγματι υποφέρουν. O πολιτισμός μας δεν δίνει αξία στην ποίηση και οδηγεί τους ποιητές στην τρέλα. Αλλά ο καθένας παίρνει το ρίσκο του».

(Πηγή)