Μαργαρίτα Καραπάνου - Η Κασσάνδρα και ο Λύκος [απόσπασμα]

Louise Bourgeois, Spider

 

22. ΟΙ ΑΓΑΘΟΕΡΓΙΕΣ 

Κάθε Κυριακή, η Γιαγιά πήγαινε στις Αγαθοεργίες της. Μ' έπαιρνε κι εμένα μαζί της γιατί μου άρεσε η βόλτα. Αγόραζε και ζαχαρωτά για τα παιδάκια του σχολείου και η τσάντα της ήτανε πρησμένη από τα λεφτά που είχε πάρει από την τράπεζα πριν λίγες μέρες. Τα παιδάκια που περιποιότανε η Γιαγιά ήτανε φτωχά και δεν είχανε Μαμά. Ούτε καν Μπαμπά.

Στο δρόμο κάτι εργάτες χτίζαν τοίχους.

«Δεν αλλάζεις δρόμο βρε Πέτρο;» έλεγε η Γιαγιά. «Τους εργάτες θα βλέπουμε; Είπαμε να πάρουμε λίγο αέρα».

Κυρίες με άσχημα ρούχα περνούσαν το δρόμο μπροστά μας σέρνοντας φιλέδες με φαγητά.

«Τα ζώα μου αργά…» μουρμούριζε η Γιαγιά και γύριζε το κεφάλι της αλλού.

Περνούσαμε κι από ένα δρόμο όπου μικρά παιδάκια χώνανε το χέρι στη μύτη και βγάζανε κάτι μύξες, κοιτώντας το αμάξι που τους προσπερνούσε.

«Τι είναι αυτά τα πράγματα; Επιτρέπεται οι δρόμοι να είναι έτσι βρώμικοι; Τι κακομοιριά βρε Πέτρο μου! Σου κόβει το κέφι», έλεγε η Γιαγιά βγάζοντας ένα άσπρο τσιγάρο από το χρυσό κουτί. Ένας ασημένιος καπνός γέμιζε το αμάξι και μου τύλιγε το λαρύγγι.

Όταν φτάναμε μπροστά στο σχολείο, κάτι χοντρά, παστρικά παιδάκια τρέχανε να μας ανοίξουν την πόρτα. Η Γιαγιά έφτιαχνε το γουναρικό της και κοίταζε τα νύχια της που ήταν κοκκινοβαμμένα.

«Αχ τα κακόμοιρα», μου έλεγε εμπιστευτικά. «Δεν έχουνε στον ήλιο μοίρα…» και δάκρυζε.

Έβγαινα κι εγώ από το αμάξι και στεναχωριόμουνα να βλέπω τόσο χοντρά παιδάκια, χωρίς Μαμά. Ούτε καν Μπαμπά.

Όταν το Κράτος μετατρέπει την διαμαρτυρία σε ψυχοπαθολογία

 

Πριν

Μετά

[Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι είναι στον κόσμο Τους, επειδή δεν έχουν δικό τους κόσμο]

Οι μάζες ποτέ δεν λαχταρούσαν την αλήθεια. Αποφεύγουν τις αποδείξεις που δεν τους αρέσουν, προτιμώντας να αποθεώνουν το λάθος, εάν το λάθος είναι γοητευτικό. Όποιος μπορεί να τους παρέχει ψευδαισθήσεις είναι εύκολα ο αφέντης τους - όποιος πάει να τους χαλάσει τις ψευδαισθήσεις είναι πάντα το θύμα τους.

LEBON GUSTAVE

Λόγια από ταινίες (The Network, 1976)

Κανείς δεν μοιάζει να ξέρει τι να κάνει και δεν υπάρχει ένα τέλος σ' αυτό. Ξέρουμε ότι ο αέρας που αναπνέουμε και το φαΐ που τρώμε είναι χάλια. Καθόμαστε μπροστά στις τηλεοράσεις μας ενώ κάποιος εκφωνητής μας λέει ότι σήμερα είχαμε 15 ανθρωποκτονίες και 63 βίαια εγκλήματα, λες και έτσι θα έπρεπε να είναι τα πράγματα! Ξέρουμε ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά. Ακόμα χειρότερα, είναι τρελά! Παντού τα πάντα έχουν τρελαθεί και δεν βγαίνουμε πια έξω. Καθόμαστε στο σπίτι. Σιγά - σιγά ο κόσμος στον οποίο ζούμε μικραίνει. Το μόνο που λέμε είναι "σας παρακαλώ. Αφήστε μας έστω ήσυχους στα σαλόνια μας. Αφήστε με να έχω την τοστιέρα μου, την τηλεόρασή μου, τις ζάντες αλουμινίου μου. Δεν πρόκειται να πω τίποτα. Απλά αφήστε μας ήσυχους". Εγώ δεν θα σας αφήσω ήσυχους. Θέλω να θυμώσετε! Δεν θέλω να διαμαρτυρηθείτε ή να βανδαλίσετε. [...] Το μόνο που ξέρω είναι ότι πρώτα πρέπει να θυμώσετε! Πρέπει να πείτε: "είμαι άνθρωπος, γαμώτο! Η ζωή μου έχει αξία!" 

Δείξε μου το εξώφυλλό σου, να σου δείξω άλλο ένα... (Μέρος γ')

 

[1991, εκδ. Πλέθρον]

[2018, εκδ. Καστανιώτης] 

Δείξε μου το εξώφυλλό σου, να σου δείξω άλλο ένα... (Μέρος β')

 

[2013, εκδ. Γαβριηλίδης]

[2020, εκδ. Gutenberg]

bonus track: 

[2016]

Δείξε μου το εξώφυλλό σου, να σου δείξω κι άλλο ένα... (Μέρος α')

 

[2016, εκδ. Κίχλη]

[2021, εκδ. Πατάκης]

Η γυναίκα με το μακρύ μεταξωτό φουλάρι

 

Isadora Duncan 

27 Μαΐου 1877 – 14 Σεπτεμβρίου 1927

Μίκης Θεοδωράκης 1925 - 2021

 

Όλοι οι στίχοι κάποια στιγμή θα φτιάξουν τη σημαία αυτού του τόπου. 

Το μεσημέρι χτυπάνε στο γραφείο

μετρώ τους χτύπους τον πόνο μετρώ

είμαι θρεφτάρι μ’ έχουν κλείσει στο σφαγείο

σήμερα εσύ αύριο εγώ

Χτυπούν το βράδυ στην ταράτσα τον Ανδρέα

μετρώ τους χτύπους το αίμα μετρώ

πίσω απ’ τον τοίχο πάλι θα ‘μαστε παρέα

τακ τακ εσύ τακ τακ εγώ

Που πάει να πει

σ’ αυτή τη γλώσσα τη βουβή

βαστάω γερά, κρατάω καλά

Μες στις καρδιές μας αρχιναέι το πανηγύρι

τακ τακ εσύ τακ τακ εγώ

τακ τακ εσύ τακ τακ εγώ

Μύρισε το σφαγείο μας θυμάρι

και το κελί μας κόκκινο ουρανό

Μύρισε το σφαγείο μας θυμάρι

και το κελί μας κόκκινο ουρανό

Χτυπούν το βράδυ στην ταράτσα τον Ανδρέα

μετρώ τους χτύπους το αίμα μετρώ

πίσω απ’ τον τοίχο πάλι θα ‘μαστε παρέα

τακ τακ εσύ τακ τακ εγώ

Που πάει να πει

σ’ αυτή τη γλώσσα τη βουβή

βαστάω γερά, κρατάω καλά

Μύρισε το σφαγείο μας θυμάρι

και το κελί μας κόκκινο ουρανό

Μύρισε το σφαγείο μας θυμάρι

και το κελί μας κόκκινο ουρανό

 

Δεν θα μπορούσε αλλού να βρεθεί, παρά μόνο στην Οδό Ελπίδος

Ο πεζόδρομος με τις νεραντζιές, η οδός Ελπίδος στην Βικτώρια οδηγεί πάντοτε στο χθες: 26 Ιουλίου 1944 - Καλοκαίρι κι ένα σώμα παραμορφωμένο έφυγε από το παράθυρο του Κρυστάλ. Κάποιος να πει στην ομάδα Παρθενίου της Ασφάλειας, ότι δεν έφυγε αλλά έμεινε για πάντοτε εκεί. 

Η Ηλέκτρα Αποστόλου - κατοικεί στην οδό Ελπίδος (δεν θα μυρίσουμε το οινόπνευμα και τις καμένες τρίχες), περνάει ανάμεσα από τα αμάξια στην 3ης Σεπτεμβρίου & Ιθάκης (δεν θα αφαιρέσουμε το καρφί από το σβέρκο), στην οδό Ασωμάτων & Πειραιώς ξαποσταίνει χέρι - χέρι με την μικρή της κόρη (δεν θα μιλήσουμε για το γυμνό κρανίο που κουρεύτηκε ατέχνως και ανωμάλως με μαχαίρι), ταΐζει ανθρώπους και ζώα λίγο πιο δίπλα από τα Προσφυγικά (δεν πονάνε πια οι κακώσεις και τα εγκαύματα) και στην Ανάφη χόρτασε θάλασσα, έρωτα και ελευθερία (δεν θα πετάξουμε τα βούνευρα, το σύρμα και την αλυσίδα). 

Κι ας μην υπάρχει δρόμος, πλατεία και γλυπτό που να σε θυμίζει. Μετονομάζω εγώ την οδό Ελπίδος, την οδό Ανάφης ... σε οδό Ηλέκτρας Αποστόλου. 

*Αμέσως μετά την εύρεση του πτώματος της έγιναν εκτελέσεις ατόμων που συνεργάζονταν με τις Κατοχικές δυνάμεις και στα πτώματα τους αφηνόταν σημείωμα με το όνομα της και έναν αριθμό που αυξανόταν Ηλέκτρα 1,2,3,…

** Στην πραγματικότητα υπάρχει ένα άγαλμα της Ηλέκτρας Αποστόλου στο Ν. Ηράκλειο. 

'Αγια Νήπια (2019)

 

[Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα]

[εξ ημισείας με τον συγγραφέα Μιχάλη Μαλανδράκη]

~ * ~

\

ΤΡΙΒΗ | ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΑΚΩΒΟ

 

Με ονόματα   μες σε κελιά

πολύ μόνοι

Δίχως γραμμές στο χώμα

πολύ ριζωμένοι

Λείπουν όλοι   όσοι μας έκοβαν

πολύ το κρύο

Και οι γονείς έχουν πεθάνει χρόνια

πολύ άχρηστοι

Καθόλου σώμα μόνο καμμένα τσόφλια

Καθόλου προσκυνημένοι

μόνο αδελφοκτόνοι

πολύ γιορτασμένοι

Καθόλου στις πέτρες

μόνο γκρεμίσματα

Με μια βραγιά λιμάνι χάμω

Λες και θα μας σκοτώσουν

Μ’ένα γναφέα   με ένα σκοτάδι

κομμένο σαν ξάρτι

πολύ σκοτωμένοι

Με μια εικόνα μάτια με κόμπους μάνας

Λες και θα μας νανουρίσει

πολύ γελοίοι

Με τον πανικό της καταιγίδας  με στενόμακρες τσουγκράνες

νοτιοανατολικά μας

πολύ ανεπιθύμητοι

Έτσι ώστε να μας καλύψουν

πολύ το χώμα

Δίχως στυλώματα δίχως να γερνάγαμε

και δε θα μας αραιώνανε

πολύ τρέμουμε

Και δε θα μας έσπαγε ο άνεμος

καθόλου ζωύφια

Θέλαμε σκέπασμα

Ούτε η βροχή να πέφτει απάνω μας

Ούτε το μοιρολόι συρματόσχοινο

πολύ κουρασμένοι

Αυτό το χώμα έχει ασθένεια

Έχει μαχαίρια για στηρίγματα

Και μέρες ισοπεδωμένες

Έχει τους πατημένους τους λαιμούς

Πολλοί πεταμένοι

Έχει το βάρος της θάλασσας

Πολλοί πνιγμένοι

Έχει τους φίλους όλους μου

Πολλοί θλιμμένοι

Έχει τον κήπο αταξίδευτο

Και έχει τους άγριους σπόρους

Πολλοί θαμμένοι

 

 

ΟΙ ΦΙΛΟΠΟΝΕΣ ΚΑΘΑΡΙΣΤΡΙΕΣ ΤΟΥ ΑΜΠΙΤΖΑΝ

 

Άχυρα χαράματα    μέρα  σε σώμα

τρώγλη

Κολλαριστά σχισμένα μάτια και

δάχτυλα βελόνες

Παγωμένη χλωρίνη και σπρέυ σπιτικό 

θεία σε Λειτουργία   λένε χαμηλοφώνως

και τα κρανία αποσοβούν

του κυρίου δεηθώμεν

 

Μέρα  Στάση

και πεζούλια γλιστράνε χώμα

χώμα μυρίζει ράμματα ανοιγμένα

πρίζες στα χέρια

απογεύματα χέρια

σιδερωμένα

ηλίθια χέρια αρπάζουν

τις αγκίθες του Φλεβάρη 

καμωνόμενα απλώς πως μαστιγώνουν

φύλλα Οι τοξικές σκιές

Οι ταξικές σκιές

 

Οι ταφικές

 

Η διακονιάρικη ζωή τους

αχειροκρότητη

Περνούν χαράματα από τη ζωή

με τα χέρια στο στόμα

τα χέρια στον λαιμό

και μόνο τα μάτια άκλειστα

απαρέγκλιτα ρεκάζουν

 

Τη ανατολή πιάσω

Τη ανατολή πιάσω

Τη ανατολή πιάσω 

ΜΕΘΕΟΡΤΙΑ

 

Τσιγγουνιά και μνήμη στη μνήμη μας

Τρεχαλητό με νύχια οι μέρες μας

Δίχως προσμονή καμιά  

να πέφτουμε

να βουτάμε

να σπάμε

στα κρύα τους πλακάκια

 

Θα μας ξεκάνουν τα κρίματα

των αγαπημένων μας ανθρώπων

που μπόρεσαν και δεν παραπονέθηκαν

και φρόντισαν τη ζωή απάνθρωπα να την φωλιάσουν

4ο Θερινό Βιβλιοστάσιο (15 - 18 Ιουλίου)

Σήμερα (15 Ιουλίου) δεν θα γίνει.   

Στο πλαίσιο του Βιβλιοστασίου, το Σάββατο 17 Ιουλίου στις 9μμ, το περιοδικό Τεφλόν διοργανώνει σε συνεργασία με τις εκδόσεις red n' noir  μια εκδήλωση με τίτλο: «Τι ξέρω από βία: Μια συζήτηση για τη σύγχρονη φεμινιστική γραφή στη Ρωσία».

"Χωρίς παύση, χωρίς ανάπαυλα, χωρίς έλεος" (ποιήματα της Αλεχάντρα Πισαρνίκ)

Η Αλεχάντρα 36, η Αλφονσίνα 46 και οι δύο από το Μπουένος Άιρες. Θα 'λεγε κανείς ότι η Αργεντινή είναι συνένοχος με την ποίηση στον αφανισμό των ποιητριών της. Η ποίηση της Πισαρνίκ ήταν ακριβώς όπως την ήθελε η Αλεχάντρα: σιωπηρή, στην άκρη, έξω από τα ψυχιατρεία, στις λεωφόρους να σε κοιτάζει με μία αθέλητη καχυποψία. Και την ίδια στιγμή όλοι οι μεγαλο-ποιητές που δεν τόλμησε κανείς τους ν' αρπάξει την ποίηση από τα χέρια της Πισαρνίκ. Για να το πω αλλιώς: αν δεν είχε αυτό το τέλος που είχε η Πισαρνίκ, ελάχιστοι θα γνωρίζαμε τα γραπτά της. Πλέον, μέχρι και οι επιστολές στον ψυχαναλυτή της βγαίνουν στο σφυρί, το παραμικρό που μπορεί να είχε γράψει αποτελεί προϊόν περισσότερο κουτσομπολιού, παρά [ανά]γνωσης. 

~ * ~

ΤΑ ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΟΙ ΝΥΧΤΕΣ

 

Για να αναγνωρίσεις στη δίψα το έμβλημά μου

για να σημάνω το μοναδικό όνειρο

για να μην με θρέψω ποτέ ξανά στον έρωτα

 

έγινα όλη προσφορά

ένα καθαρό σφάλλειν*

από λύκαινα στο δάσος

στη νύχτα των κορμιών

 

για να πω τη λέξη αθώα

 

 

ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ

 

παράξενη που υπήρξα

όταν γειτόνισσα μακρινών φώτων

θησαύριζα λέξεις πολύ καθάριες

για να φτιάξω νέες σιωπές.

 

 

ΔΑΧΤΥΛΙΔΙΑ ΑΠΟ ΣΤΑΧΤΗ

Στην Κριστίνα Κάμπο

Είναι οι φωνές μου τραγουδώντας

για να μην τραγουδήσουν εκείνοι,

οι φιμωμένοι στην γκρίζα αυγή,

οι ντυμένοι πουλί απελπισμένο στη βροχή.

 

Υπάρχει, στην αναμονή,

ένας ψίθυρος από πασχαλιά που σπάζεται.

Και υπάρχει, όταν έρχεται η μέρα,

ένα κομμάτιασμα του ήλιου σε μικρούς ήλιους

μαύρους.

Κι όταν είναι νύχτα, πάντα,

μια φυλή από λέξεις ακρωτηριασμένες

ψάχνει άσυλο στο λαρύγγι μου,

για να μην τραγουδήσουν εκείνοι,

οι κακότυχοι, οι αφέντες της σιωπής.

 

 

ΡΟΛΟΪ

 

Κυρία μικρότατη

διαμένουσα στην καρδιά ενός πουλιού

βγαίνει στην αυγή για να προφέρει μια συλλαβή

ΟΧΙ

ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΛΟΓΙΑ

 

Στον Αντόνιο Πόρτσια

 

ακόμη δεν είναι τώρα

τώρα είναι ποτέ

 

ακόμη δεν είναι τώρα

τώρα και πάντα

είναι ποτέ

 

 

Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΙΟΥ ΤΟΙΧΟΥ

 

πως είναι κρύος πράσινος και επίσης κινείται

καλεί, αγκομαχά, κράζει είναι άλλως πάγος

κλωστές πάλλονται τρέμουν

κλωστές

είναι πράσινος πεθαίνω

είναι τοίχος, σκέτος τοίχος, είναι μουγκός κοίτα

πεθαίνει

 

 

 

Πισαρνίκ, Α., 2014. Τα Έργα και οι Νύχτες, μτφ Βασίλης Λαλιώτης, εκδ. Bibliotheque

* Ο στίχος είναι κακομεταφρασμένος. Με βάση το πρωτότυπο ο στίχος αποτυπώνεται ως εξής: Μία καθαρή περιπλάνηση

Ανθολογία σύγχρονης ελληνικής ποίησης εξ ιδίων

 

Ανθολογία προβολή

Διαδικτυακό συνέδριο "Κάφκα και Ελλάδα" (18 - 19 Ιουνίου 2021)

Το θέμα του συνεδρίου «Κάφκα και Ελλάδα» δηλώνει την ύπαρξη μιας ιδιαίτερης σχέσης μεταξύ του Φραντς Κάφκα και της Ελλάδας. Αν λάβουμε όμως , υπόψη το πλήθος των μελετών γύρω από το έργο του Κάφκα, δυσκολευόμαστε να σκεφτούμε τι καινούργιο μπορεί να ειπωθεί σχετικά με αυτό το θέμα.

Ωστόσο, ενώ αρκετές πτυχές του έργου του που αφορούν την Ελλάδα εξετάστηκαν κατά καιρούς από διάφορους ερευνητές, λείπει ακόμα μια συνολική κριτική αποτίμηση της πολύπλοκης και πολύπλευρης σχέσης που διατηρούσε ο συγγραφέας με την αρχαία ελληνική γραμματεία, της γνώσης του για τη νεότερη Ελλάδα κ.ά. Επίσης δεν έχει μελετηθεί επαρκώς η επίδραση που άσκησε ο Κάφκα στην Ελλάδα, η πρόσληψη του έργου του στη νεοελληνική γραμματεία, οι μεταφραστικές περιπέτειες των έργων του κτλ.

Η διεθνής έρευνα έχει μεν εντοπίσει στο έργο του Κάφκα, διάφορες αναφορές στην Ελλάδα. Έχουν διερευνηθεί π.χ. όψεις μυθικών μορφών, όπως ο Οδυσσέας, ο Ποσειδώνας και ο Προμηθέας στο έργο του, όπως και η λειτουργία του μύθου στο έργο. Έχει μελετηθεί εν μέρει και η επιρροή των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων στο έργο του με αναφορές σε συγκεκριμένα μοτίβα και θέματα. Τέλος, κάποιοι βιογράφοι του συγγραφέα έχουν εστιάσει στην ουμανιστική του εκπαίδευση και στις γνώσεις των αρχαίων ελληνικών που με πολύ κόπο απέκτησε.

(18 Ιουνίου : γερμανόφωνο υλικό) 

 

Πρόγραμμα - σύνδεσμοι κτλ: 

Κάφκα και Ελλάδα 

Kypseli Fest - Books n' Beer

 

“Η μέρα πριν την επανάσταση” Ursula K. Le Guin | Ανάγνωση με ζωντανή μουσική

 

Λογια από ταινίες (The World to Come, 2020)

Μου είναι πολύ δύσκολο να γράψω για το πόσο θέλω να σε ευχαριστήσω, αλλά από κάπου πρέπει να ξεκινήσω. Θέλω να σου πω ότι ούσα μαζί σου, ακόμη και μόνη ήταν σαν να ήμουν μέρος της μεγαλύτερης και πιο απέραντης κοινότητας που θα μπορούσα να φανταστώ. Σε νιώθω πιο κοντά κι από αδερφή, αφού όλα τα εκπληκτικά αισθήματα που νιώθω δ ι ά λ ε ξ α να τα νιώσω. Ξέρεις ποια ανάμνηση έχω στην καρδιά μου πιο πολύ; Εκείνης της στιγμής που γύρισες και μου χαμογέλασες, μόλις συνειδητοποίησες πως σε αγαπούν. 

Wisława Szymborska - Ειλικρίνια

 

Να ‘μαστε λοιπόν, γυμνές ερωμένες,

όμορφες στα μάτια μας – κι αυτό φτάνει –

τα φύλλα των βλεφάρων μας τα μόνα μας σκεπάσματα,

ξαπλώνουμε καταμεσής της μαύρης νύχτας.

 

Όμως ξέρουν για μας, ξέρουν,

οι τέσσερις γωνιές, και η σόμπα δίπλα μας.

Επιδέξιες σκιές κι αυτές επίσης ξέρουν,

Το τραπέζι ξέρει, μα μένει σιωπηλό.

 

Τα φλιτζάνια μας ξέρουν μέχρι πάνω

γιατί κρυώνει το τσάι.

Κι ο γέρο-Σουίφτ μπορεί με σιγουριά να πει

ότι το βιβλίο του έχε μπει στην άκρη.

 

Ακόμη και τα πουλιά έχουν γνώση:

τα είδα να γράφουν στον ουρανό

θρασύτατα και φανερά

το ίδιο αυτό όνομα με το οποίο σε φωνάζω.

 

Τα δέντρα; Μπορείς να μου εξηγήσεις

το ακαταπόνητο ψιθύρισμά τους;

Και ο αγέρας μπορεί να ξέρει, μου λες,

το πώς, είναι μυστήριο.

 

Μια νυχτοπεταλούδα μάς ξάφνιασε μεσ’ από τις γρίλιες,

τα φτερά της χνούδια πούπουλα.

Η σιωπηλή της πορεία – κοίτα πώς φτερουγίζει

σ’ ένα επίμονο πηγαινέλα.

 

Ίσως βλέπει εκεί που τα μάτια μας αποτυγχάνουν

με ενός εντόμου την έμφυτη οξυδέρκεια.

Ποτέ δεν διαισθάνθηκα, ούτε εσύ μπορούσες να πεις

πως οι καρδιές μας φωτοβολούσαν στο σκοτάδι.

Από τη συλλογή "Άνθρωποι πάνω στη Γέφυρα", 1986

Μετάφραση: Ευαγγελία Καριοφυλλίδου

Θέατρο Εμπρός

Κάθε χώρος έχει τα αρνητικά του και τα θετικά του. Είναι αναπόδραστο κομμάτι της κίνησης και της σκέψης των ανθρώπων. Αυτό και μόνο αρκεί να κάνει έναν χώρο ζωντανό. Το Εμπρός δεν ήταν μόνο χώρος ζωντανός ήταν και χώρος πειραματισμού και συνδιαμόρφωσης στην ποίηση μίας εποχής που έδειχνε να χωράει μόνο ποίηση, κίνηση και ψυχισμό.

Δεν είναι εύκολο να καταφέρεις να κάνεις τέχνη. Το Εμπρός το έκανε λίγο λιγότερο δύσκολο.  

Θέατρο Εμπρός, από προσωπικό αρχείο, 2016

Θέατρο Εμπρός, από προσωπικό αρχείο, 2016

Ένα από τα Φεστιβάλ του Εμπρός
που φιλοξένησε συμμετοχή μου

Τι κοινό έχω εγώ με τους εβραίους; 

Εγώ δεν έχω τίποτα κοινό ούτε με τον ίδιο μου τον εαυτό! 

Φραντς Κάφκα

Metamorphosis

 

Metamorphosis insectorum Surinamensium, 1705. 
Βιβλίο της Maria Merian, σχετικά με τη μεταμόρφωση 
της πεταλούδας. Ένα σπουδαίο βιβλίο που διεύρυνε
σημαντικά την εμπειρική βάση της ευρωπαϊκής
εντομολογίας.

Metamorphosis, 1912. Βιβλίο του Franz Kafka,
σχετικά με τη μεταμόρφωση του ανθρώπου
σε σκαθάρι. Ένα σπουδαίο βιβλίο που μίλησε
για την αγωνία και την αλλοτρίωση μίας
ολόκληρης εποχής. 

Margaret Cavendish : η "Τρελο-Ματζ" των γραμμάτων

«Οι Γυναίκες ζούνε σαν Νυχτερίδες 

ή Κουκουβάγιες, 

εργάζονται σαν Κτήνη 

και πεθαίνουν σαν Σκουλήκια»

M. Cavendish

Η Margaret Cavendish Δούκισσα του Νιουκάσλ (17ος αι.), ήταν αγγλίδα αριστοκράτισσα, φιλόσοφος, ποιήτρια, επιστήμονας, μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος, θεατρική συγγραφέας. Την φωνάζανε Τρελο-Ματζ (Mad Madge) εξαιτίας της επίµονης ενασχόλησής της µε τη λογοτεχνία και το γράψιµο, ενώ άσκησε κριτική σε επιφανείς διανοητές της εποχής της, τον Τόµας Χοµπς και τον Ρενέ Ντεκάρτ. Υψωσε µία από τις πρώτες φωνές υπέρ των δικαιωµάτων των ζώων. ∆εν έκρυψε ποτέ την επιθυµία της να γίνει διάσηµη µέσα από το έργο της. Και όλα αυτά σε µια εποχή όπου όσες, ελάχιστες, γυναίκες τολµούσαν να δηµοσιεύσουν λογοτεχνικά ή φιλοσοφικά κείµενα δεν τα υπέγραφαν ποτέ µε το όνοµά τους. Ισως γι’ αυτό ο σύγχρονός της Samuel Pepys αποκαλούσε την Κάβεντις «τρελή, ξιπασµένη και γελοία».*

Η συγγραφή της απευθύνθηκε σε διάφορα θέματα, όπως το φύλο, η εξουσία, οι τρόποι, η επιστημονική μέθοδος κι η φιλοσοφία. Ο ουτοπικός της ρομαντισμός, Ο φλεγόμενος κόσμος («The Blazing World»), είναι ένα από τα πρώτα παραδείγματα επιστημονικής φαντασίας. 

Για καιρό η Cavendish είχε διατελέσει γενναιόδωρη προστάτιδα του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ κι ενώ είχε τα προσόντα να είναι υποψήφιο μέλος της Βασιλικής Εταιρίας του Λονδίνου, δεν έγινε ποτέ. Ακόμα κι όταν η Δούκισσα ζήτησε απλώς να της επιτραπεί μία επίσκεψη στη διάρκεια ενός κύκλου εργασιών της Εταιρίας, το αίτημά της ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων. Τελικά της επετράπη να παρακολουθήσει μία συνεδρία του 1667. Ο Samuel Pepys εννοείται δεν άφησε την επίσκεψη της Cavendish ασχολίαστη: 

"υπήρξε έντονη ανταλλαγή απόψεων, υπέρ και κατά - όπως φαίνεται δε, οι περισσότεροι είναι κατά και πιστεύουμε ότι πολλά τραγούδια θα ακουστούν στην πόλη για το γεγονός". 

Η επίσκεψη της Cavendish στην Εταιρία δημιούργησε ένα προηγούμενο - αλλά αρνητικό. Καμία γυναίκα δεν εξελέγη πλήρες μέλος της Βασιλικής Εταιρίας ως το 1945. Επί 300 σχεδόν χρόνια, η μόνη γυναικεία παρουσία στη Βασιλική Εταιρία ήταν ένας σκελετός για τα μαθήματα ανατομίας. 

Ωστόσο, η Cavendish, πέντε χρόνια πριν την περίφημη επίσκεψη της στην Εταιρία, είχε συγγράψει ένα θεατρικό έργο με τίτλο The Female Academy, θέλοντας να παρουσιάσει τη σύγκρουση ανάμεσα σε μία αποκλειστικά γυναικεία και αντρική Ακαδημία. Καθώς η πλοκή του έργου εξελίσσεται, οι άντρες της πόλης εξοργίζονται με την απομόνωση των γυναικών στην Ακαδημία. Δημιουργούν λοιπόν μία αντρική ακαδημία δίπλα ακριβώς από την γυναικεία και παρακολουθούν τα μαθήματά τους από μία τρύπα στον τοίχο. Καθώς ακούνε περαιτέρω συζητήσεις πάνω στην αλήθεια, την φιλία, το θέατρο, τη ματαιοδοξία, την ανηθικότητα, την μοχθηρία, οι άντρες δυσαρεστούνται όλο και περισσότερο, όχι μόνο γιατί θεωρούν τις γυναίκες αχάριστες που δεν αρκούνται στο δώρο της Φύσης (να γονιμοποιούν), αλλά γιατί δεν αναφέρουν τους άντρες [τους] ούτε στις συζητήσεις, ούτε στα επιχειρήματά τους, ούτε γενικά - σαν να μην υπήρχαν. Το έργο της Cavendish τελειώνει με τους άνδρες να προκαλούν έναν εκκωφαντικό θόρυβο με ορειχάλκινες τρομπέτες για να διαλύσουν / βγάλουν το σμήνος των ακαδημαϊκών μελισσών από την ακαδημία (που ήταν και ένας ξεκάθαρος υπαινιγμός στο εργο του John Knox "The First Blast of the Trumphet Against the Monstrous Regiment of Women"**. 

Τι απέγινε τελικά η Margaret Cavendish; Ίσως να θεωρήσουμε τέλος της τα λόγια της Virginia Woolf: «έβλεπε το πλήθος να στριµώχνεται γύρω από την άµαξά της όποτε έβγαινε από το σπίτι της, καθώς η τρελή ∆ούκισσα έγινε µπαµπούλας για να φοβίζουν οι µαµάδες τις έξυπνες θυγατέρες τους»*.

* Αρκουμανέα Λουίζα, 2012. Και πεθαίνουν σαν σκουλήκια, Το Βήμα, https://www.tovima.gr/2012/01/15/culture/kai-pethainoyn-san-skoylikia/ 

** Schiebinger L., 2006. Ο Νους δεν έχει Φύλο; Οι Γυναίκες στις Απαρχές της Νεωτερικής Επιστήμης, εκδ. Κάτοπτρο 

[...] πάει και πάει ο μικρός βασιληάς πολύς δρόμος. Εκεί που πάει ένα ποτάμι βαθύ. Στο βυθό τρεις πνιγμένοι σα να συζητούν ο ένας απέναντι στον άλλο. Όρθιοι κι απαλά μπλέκουν τα χέρια τους και σκεπασμένοι με το πράσινο ζωντανό χνούδι του βυθού οι τρεις αγαπημένοι πνιγμένοι φίλοι. Και πάει πάει και συναντά μια ψηλή γυναίκα και γύρω της μικρά παιδιά. Η γυναίκα έφτιαχνε ένα περιδέραιο με χοντρές χάντρες τα παιδιά γύρω της. Οι χάντρες σαν μικρά κρεμμύδια. Πλησιάζει και βλέπει. Βολβοί ματιών οι χάντρες. Τα παιδάκια με τρύπια πρόσωπα η γυναίκα περνούσε στην κλωστή μάτια τα παιδάκια μείνανε χωρίς μάτια. Ο Τ κρατά μια μακρυά βελόνα. Σηκώνει το απαλό ματόφυλλο. […] Μπήγει βαθιά την βελόνα στην κόγχη και βαθιά και βαθιά.

Γιώργος Χειμωνάς, Μυθιστόρημα, σ. 202-203

 

home is the most dangerous place

Eudora Welty

Τζ. Μαστοράκη - Τα Παραμύθια της Χαλιμάς

Δε μου είναι πια εύκολο

μήτε θελητό

να γράφω στιχάκια.

Γύρω παραμονεύουνε οι σκοτωμένοι

με γάντζους και στριφτά μαχαίρια

κι ο τόπος αφρίζει ποτάσα.

Μου το ’λεγαν ότι στο τέλος

η Χαλιμά τα ξέρασε πετρέλαιο

τα παραμύθια.

Έτσι στους δύσκολους καιρούς

παίρνω ένα καλάθι μανιτάρια

και παρασταίνω

την πεντάμορφη του δάσους.

Στην αρχή μοιάζει λίγο

σα να βουτάς με το κεφάλι

απ’ τον τοίχο.

Πιο έπειτα το συνηθίζεις και σ’ αρέσει.

Το Σόι, εκδ. Κέδρος, 1990