Karel Čapek : Vec Makropulos ή Η ανούσια επανάληψη της μακροημέρευσης

Ποιος δεν θα ήθελε να ζει αιώνια; Όμως και ποιος θα ήθελε;

Ο Τσέχος μυθιστοριογράφος Κάρελ Τσάπεκ στο βιβλίο του "Υπόθεση Μακροπούλου"[1] αφηγείται την ιστορία της Ελίνας, κόρης του Κρητικού γιατρού Ιερώνυμου Μακρόπουλου, ο οποίος, τον 16ο αιώνα, υπηρετούσε στην αυλή του Ροδόλφου Β΄, αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Χάρη σε φίλτρο που παρασκεύασε ο αλχημιστής πατέρας της, η Ελίνα ζει επί τρεις αιώνες, αλλάζοντας κάθε 60 με 70 χρόνια ταυτότητα και ονόματα, προκειμένου να αποκρύψει το μυστικό της. Διατηρώντας όμως πάντοτε τα αρχικά Ε.Μ., είτε ως Εμίλια Μάρτι, είτε ως Ευγενία Μοντέζ κοκ.

Παρακάτω, ένα πρόσωπο του έργου, ένας «προοδευτικός» σοσιαλιστής, περιγράφει τα μειονεκτήματα που έχει μια συνήθης διάρκεια ζωής.

 

Τι μπορεί να κάνει ο άνθρωπος στη διάρκεια αυτών των εξήντα χρόνων ζωής; Τι απολαμβάνει; Τι μπορεί ν’ ακούσει; Δεν προφταίνεις να δρέψεις τον καρπό του δέντρου που έχεις φυτέψει· δεν θα μάθεις ποτέ όλα όσα έχει ανακαλύψει η ανθρωπότητα πριν από σένα· δεν θα ολοκληρώσεις το έργο σου ούτε θ’ αφήσεις το παράδειγμα σου πίσω σου· θα πεθάνεις χωρίς να ‘χεις ζήσει. Μια ζωή τριακοσίων χρόνων αντίθετα θα σου επέτρεπε να είσαι για πενήντα χρόνια παιδί ή μαθητής· πενήντα χρόνια για να γνωρίσεις τον κόσμο και να δεις όλα όσα υπάρχουν σ’ αυτόν· εκατό χρόνια για να δουλέψεις για το καλό του συνόλου· και ύστερα, όταν θα έχεις αποκτήσει όλη την ανθρώπινη πείρα, σου μένουν άλλα εκατό χρόνια για να ζήσεις εν σοφία, να κυβερνήσεις, να διδάξεις και ν’ αφήσεις πίσω σου ένα παράδειγμα. Αχ, πόσο πολύτιμη θα ‘ταν η ανθρώπινη ζωή αν κρατούσε τριακόσια χρόνια.

 

Βέβαια όλα αυτά είναι θεωρίες. Και ο άνθρωπος στηρίζεται στον κανόνα να επιθυμεί πάντοτε όλα όσα δεν μπορεί να αποκτήσει, την στιγμή που έστω κι ένας όμοιος του μπορεί. Όπως η Ελίνα Μακροπούλου, η οποία βέβαια αφηγείται κάτι πολύ διαφορετικό:

 

Δεν μπορείς να εξακολουθείς να αγαπάς επί τριακόσια χρόνια. Και δεν μπορείς να εξακολουθείς να ελπίζεις, να δημιουργείς, να ατενίζεις τα πράγματα επί τριακόσια χρόνια. Δεν μπορείς ν’ αντέξεις. Το κάθε τι γίνεται βαρετό. Είναι βαρετό να ‘σαι καλός και βαρετό να ‘σαι κακός […] Και ύστερα συνειδητοποιείς πως στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτα […] Είσαι πολύ κοντά στα πάντα. Μπορείς να δεις κάτι τι στα πάντα. Για σένα το κάθε τι έχει κάποια αξία διότι εκείνα τα λιγοστά δικά σου χρόνια δεν θα ήταν αρκετά να σε ικανοποιήσουν […] Είναι αηδιαστικό να σκέφτεσαι πόσο ευτυχισμένος είσαι· και τούτο οφείλεται στην γελοία σύμπτωση ότι πρόκειται να πεθάνεις σύντομα. Έχεις ένα πιθηκίσιο ενδιαφέρον για τα πάντα…

---

[1] Το γιατί δίνει ελληνικό όνομα στην ηρωίδα του ίσως να μην αιτιολογείται καθαρώς από την αρχαιοελληνική φιλοσόφηση περί θανάτου, περισσότερο μάλλον από την εικόνα του Ευρωπαίου για την παρθένα ζωή στο ελληνικό νησί της Κρήτης