Σ. Μπωντλαίρ - Τα Άνθη του Κακού

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τον Σαρλ Μπωντλαίρ (1821-1867) (πολλοί ελληνικοποιούν το Charles σε... Κάρολο...) ούτε οι ομοϊδεάτες του δεν τον θέλανε. Συχνά οι "καταταραμένοι" ποιητές του Παρισιού τον περιθωριοποιούσαν δίχως προσχήματα, ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές, που εφημερίδες και άνθρωποι των "Γραμμάτων" τον θεωρούσαν άρρωστο, παράφρονα, με νοσηρά αισθήματα που τα εξέφραζε μέσω των ποιημάτων του. 

Μετά από δριμεία κριτική για τα ποιήματα και τον τρόπο ζωής του και μέσα από πολλές καταχρήσεις και πενία, ο Μπωντλαίρ πεθαίνει στο Βέλγιο, σε ηλικία μόλις 46 ετών.  

“Στις 25 Ιουλίου του 1857 κυκλοφόρησε για πρώτη φορά η συλλογή «Άνθη του κακού» του Σαρλ Μπωνταίρ σε 1.100μόλις αντίτυπα αφήνοντας άναυδους του μεγάλους συγγραφείς της εποχής . Με τα εγκώμια όμως των Φλομπέρ, του Γκωτιέ, του Ουγκώ δεν συμφωνήσαν όλοι. Η εφημερίδα «Φιγκαρό»* υποδέχτηκε την έκδοση με τον λίβελο του Γκυστάβ Μπουρντέν ο οποίος κατέληξε στο συμπέρασμα πως ο διανοητικά διασαλευμένος ποιητής έστησε με τη συλλογή του «ένα νοσοκομείο για κάθε παραφροσύνη του πνεύματος». Λίγο καιρό αργότερα δικαστήριο των Παρισίων καταδίκασε τους εκδότες και τον ποιητή με χρηματικά πρόστιμα διατάζοντας παράλληλα την απόσυρση έξι ποιημάτων της συλλογής για προσβολή δημοσίας αιδούς. Φυσικά επρόκειτο για μερικά από τα ωραιότερα ποιήματα που κατείχαν μια κρίσιμη θέση σε μια σύνθεση η οποία όχι μόνο ενσωμάτωνε αλλά και ανανέωνε ολόκληρη την ευρωπαϊκή παράδοση καθιστώντας τον Μπωντλαίρ μια για πάντα «προφήτη της νεωτερικότητας». Η απαγόρευση πλήγωσε βαθιά για τον ποιητή, τον κριτικό, τον μεταφραστή του Πόε, τον μεγάλο θαυμαστή του Βάγκνερ, τον φίλο των σημαντικών ρομαντικών ζωγράφων.”

(Συντάκτης: Εύη Καρκίτη)

Η ποίηση του Μπωντλαίρ είναι τόσο λυρική, όσο και σκανδαλιστική. Διαφαίνονται βαθιά πονήματα μέσα στους στίχους του, που εκφράζονται ατόφια, γυμνά, ζοφερά - γεγονός που σκανδαλίζει την λογοτεχνική κοινότητα της εποχής εκείνης. Μέσα από πολλά ποιήματά του και δη "Τα Άνθη του Κακού" πρωτοστατεί η αιώνια πάλη με τη ζωή, η προσπάθεια να κατασταλάξει μεταξύ ζωής και θανάτου- καλού και κακού. Υπερισχύει το καλό, αλλά τόσο ανορθόδοξα εκφρασμένο που πολλοί επιβεβαιώνουν την αρρώστια του, θεωρώντας ότι υμνεί απροκάλυπτα το Κακό. 

Όπως ο ίδιος έλεγε: "Η πιο ωραία πονηριά του Διαβόλου, είναι να μας πείσει ότι δεν υπάρχει".

Γνωρίζω ότι μια θέση στον Ποιητή φυλάς

Μες στις μακάριες τάξεις των Λεγεώνων των Αγίων,

Κι ότι τον προσκαλείς εκεί που αιώνια γιορτάζουν

Θρόνοι, Αρετές, Δεσποτείες. 

(Ευλογία, 16η στροφή)

***

Ρίχνε μας το φαρμάκι σου για να μας γιγαντώσεις!

Αυτή η φωτιά τόσο μας ψήνει το μυαλό. Θέλουμε,

Να βυθιστούμε στ’ άδυτα της αβύσσου, Κόλαση ή Ουρανός, αδιάφορο`

Στο βυθό του Άγνωστου για να βρούμε το καινούριο!

(CIII)

***

Είμαι σάν κάποιο βασιλιά σέ μιά σκοτεινή χώρα, 

πλούσιον, αλλά, χωρίς ισχύ, νέον, αλλά από τώρα 

γέρο, που τους παιδαγωγούς φεύγει, περιφρονεί, 

καί την ανία του νά διώξει ματαιοπονεί 

μ' όσες μπαλάντες απαγγέλλει ο γελωτοποιός του.

Τίποτε δέ φαιδρύνει πιά το μέτωπο του αρρώστου, 

ούτε οι κυρίες ημίγυμνες, πού είν’ έτοιμες νά πουν, 

άν το θελήσει, πώς πολύ-πολύ τον αγαπούν, 

ούτε η αγέλη των σκυλιών, οι ιέρακες, το κυνήγι, 

ούτε ο λαός, προστρέχοντας, η πόρτα όταν ανοίγει. 

Γίνεται μνήμα το βαρύ κρεβάτι του, κι αυτός, 

χωρίς ενα χαμόγελο, σέρνεται σκελετός.

Χρυσάφι κι αν τού φτιάνουν οι σοφοί, δέ θά μπορέσουν 

το σαπισμένο τού είναι του στοιχείο ν’ αφαιρέσουν, 

καί μέ τά αιμάτινα λουτρά, τέχνη ρωμαϊκή, 

ιδιοτροπία των ισχυρών τότε γεροντική, 

νά δώσουνε θερμότητα σ’ αυτό το πτώμα που έχει 

μόνο τής Λήθης το νερό στίς φλέβες του καί τρέχει.

(Spleen  ~ Μετάφραση: K. Γ. Καρυωτάκης) 

SPLEEN:   Αγγλική λέξη, ελληνικής καταγωγής (σπλήν = σπλήνα), 

υιοθετημένη από τούς Γάλλους ποιητές και ιδιαίτερα τον Μπωντλαίρ, που την χρησιμοποιεί με τη σημασία: αναίτια μελαγχολία και ανία, αηδία για την ζωή.

*Η εφημερίδα Figaro το 1857 είχε γράψει για τον Μπωντλαίρ: «Σε ορισμένα σημεία αμφιβάλλουμε για την πνευματική υγεία του Κου Μποντλαίρ. Όμως ορισμένα άλλα δεν μας επιτρέπουν περαιτέρω αμφιβολίες. Κυριαρχεί, ως επί το πλείστον, η μονότονη και επιτηδευμένη επανάληψη των ίδιων πραγμάτων, των ίδιων σκέψεων. Η αηδία πνίγει την αχρειότητα— για να την καταπολεμήσει σμίγει με το μόλυσμα».