Β. Πόπα, ο καβαφικός

Με τον Βάσκο Πόπα (1922-1991) αρχίζει η σύγχρονη σέρβικη λογοτεχνία, ακριβέστερα με την έκδοση της συλλογής των ποιημάτων του Κόρα ( Kora ) το 1953. Ο Πόπα «εισήγαγε νέα, χαρακτηριστική, ανέλπιστη και νεωτεριστική έκφραση, στην οποία συνενώνει τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό και τη σέρβική λαϊκή παράδοση». Με λίγα λόγια και πλούσιες μεταφορές, ο Πόπα «ατενίζει με οραματισμό τον κόσμο και τη ζωή, τα μεγάλα θέματα της ιστορίας και του ανθρώπου με συνοπτικό, περιεκτικό τρόπο, άλλοτε αινιγματικά και άλλοτε με χιούμορ, αλλά πάντοτε με μια γνώριμη φρεσκάδα». Ο Πόπα «απορρίπτει την τετριμμένη άποψη της ζωής» και γι΄ αυτόν η καθημερινότητα είναι «θεατρική σκηνή πάνω στην οποία διαβάζεται το ανθρώπινο πεπρωμένο». Οι στίχοι είναι βραχείς, χωρίς ομοιοκαταληξία και σημεία στίξεως, και όπως λέει ο ποιητής Μίοντραγκ Πάβλοβιτς, η ποιητική του έκφραση είναι με «όσο το δυνατόν λιγότερες λέξεις». Ως προς το ρυθμό είναι πιο κοντά στο μέτρο της σέρβικης λαϊκής ποίησης. Επίσης, επιλέγει με μεγάλη προσοχή τις λέξεις, και «ακολουθώντας τη γλώσσα διεισδύει στα παμπάλαια στρώματα της πολιτισμικής μνήμης».

Ο Βάσκο Πόπα σπούδασε γαλλική γλώσσα και λογοτεχνία στη Βιέννη, Βουκουρέστι και Βελιγράδι, μετάφραζε από τη Γαλλική, ήταν επί μακρόν συντάκτης στον εκδοτικό οίκο NOLIT (Βελιγάδι), και προετοίμασε ανθολογία λαϊκής ποίησης. Το δημοσιευμένο του ποιητικό έργο αποτελείται από οκτώ βιβλία ποίησης, το ήδη αναφερθέν Κόρα ( Kora ), Nepočin polje (Αγρυπνόκαμπος) , 1956, Sporedno nebo (Παρά-ουρανός) 1968, Uspravna zemlja (Η ορθή γη) 1972, Vučja so (Το Αλάτι του Λύκου) , Kuća nasred druma (Σπίτι στη μέση του δρόμου),Živo meso (Ωμό κρέας) 1975 και Rez (Τομή) 1981. Στη διαθήκη του βρέθηκε και ένα του μισοτελειωμένο βιβλίο ποιημάτων Gvozdeni sad (Σιδερένιο φυτό), Lepa varoš V (Η Όμορφη κωμόπολη Β), και κύκλος πέντε ποιημάτων με τίτλο Ludi Lala (Ο Τρελός Λάλα). Στο Λογοτεχνικό Δήμο Βρσατς (KOV), του οποίου ιδρυτής ήταν ο Πόπα, τо 2002 εκδόθηκε το μικρό βιβλίο Rumunske i druge pesme (Ρουμάνικα και άλλα ποιήματα) στο οποίο δημοσιεύτηκαν κάποια ποιήματα τα οποία είχε γράψει σαν νέος. Ο Βάσκο Πόπα έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία τόσο στη χώρα όσο και στο εξωτερικό. Στη Σερβία έχει καθιερωθεί βραβείο Βάσκο Πόπα για την ποίηση. Ήταν μέλος της Σέρβικης Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών. Είναι, ίσως, «ο περισσότερο μεταφρασμένος Σέρβος ποιητής των τελευταίων δεκαετιών του 20ού αιώνα.» Μεταφράσεις της ποίησής του υπάρχουν στην αγγλική, γαλλική, εβραϊκή, τουρκική, αλβανική, κινέζικη, πορτογαλική, ινδική, αραβική, αρμενική, ιταλική, γερμανική, ρουμάνικη, ρωσική, ελληνική και άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Στην Ελλάδα ο Β. Πόπα έχει μεταφρασθεί σε ξεχωριστά βιβλία, αλλά και σε περιοδικά και ανθολογίες.

Σε ξεχωριστή έκδοση κυκλοφόρησε το 1979 στην Αθήνα το βιβλίο με τίτλο Ποιήματα από τον εκδοτικό οίκο Κέδρος. Την εκλογή των ποιημάτων και τη μετάφραση έκαμε η Έλλη Σκοπετέα, ποιήτρια και καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και η καλύτερη γνώστρια της σέρβικης γλώσσας μεταξύ των ξένων διανοουμένων. Το περιεχόμενο της εκλογής αυτής αποτελούν οι συλλογές ποιημάτων Nepočin polje (Αγρυπνόκαμπος) ,με τους κύκλους των ποιημάτωνIgre (Τα παιχνίδια), Kost kosti (Κόκκαλο προς κόκκαλο) , Vrati mi moje krpice (Δος μου πίσω τα κουρέλια μου) , Belutak (Το άσπρο βότσαλο) καιSporedno nebo (Ο παρά-ουρανός) με τους κύκλους ποιημάτωνZev nad zevovima (Χάσμα χασμάτων) , Znamenja (Τα σημεία) , Razmirice (Η διένεξη) , Podražavanje sunca (Μίμησις ηλίου) , Raskol (Το σχίσμα) , Lipa nasred srca (Στη μέση της καρδιάς φιλύρα) , Nebeski prsten (Το ουράνιο δαχτυλίδι).
Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε και το βιβλίο ποιημάτων του Πόπα με τίτλο Πόπα, Επιλογή από το έργο του[14] σε μετάφραση του Σπύρου Τσακνιά από την αγγλική γλώσσα, με σχόλια του Τed Hughes. Την Εκλογή αποτελούν οι κύκλοι των ποιημάτων: Igre (Παιχνίδια), Kost kosti (Κόκκαλο προς κόκκαλο), Belutak (Το Βότσαλο) με μότο Daleko u nama (Βαθιά μέσα μας), και η εκλογή από τη συλλογή Sporedno nebo (Δευτερεύων ουρανός).

Από τους Έλληνες που έχουν κάνει την μετάφραση σε ποιήματα του Πόπα, προτιμώ την Έλλη Σκοπετέα- όχι ότι οι υπόλοιποι δεν είναι εξίσου καλοί, αλλά καθαρά και μόνο γιατί ταιριάζει σε μένα καλύτερα η δικιά της ροή του μεταφρασμένου ποιήματος.


ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ 
Τέλος τα χέρια κάνουν να πιάσουν το στομάχι
Μη σκάσει το στομάχι από τα γέλια
Όπου άφαντο το στομάχι

Το ’να το χέρι υψώνεται με χίλια ζόρια
Από το μέτωπο τον κρύο ιδρώτα να σκουπίσει
Πάει και το μέτωπο
Το άλλο το χέρι τραβάει για την καρδιά
Να μην ξετιναχτεί η καρδιά απ’ τα στήθια
Πάει κι η καρδιά

Πέφτουν τα χέρια και τα δύο
Πέφτουνε ράθυμα στα γόνατα
Παν και τα γόνατα

Πάνω στη μια παλάμη τώρα βρέχει
Από τη δεύτερη χορτάρι μεγαλώνει
Μην τα ρωτάς

1954


ΚΥΝΗΓΗΤΌ 
Κάποιοι δαγκώνουν κάποιους
Τους κόβουν χέρι ή πόδι ή οτιδήποτε

Στα δόντια το κρατάνε
Τρέχουνε έξαλλοι
Το θάβουνε στη γη

Ξεχύνονται οι άλλοι παντού
Οσφραίνονται ψάχνουν οσφραίνονται ψάχνουν
Όλη τη γη ξεσκάβουν

Αν βρουν οι τυχεροί το χέρι τους
Είτε το πόδι τους είτε το οτιδήποτε
Είναι η σειρά τους να δαγκώσουν

Το παιχνίδι συνεχίζεται ζωηρά

Όσο υπάρχουν χέρια
Όσο υπάρχουν πόδια
Όσο υπάρχει οτιδήποτε


ΤΟΥ ΑΝΙΧΝΕΥΤΗ 
Κάποιος μπαίνει δίχως να χτυπήσει
Μπαίνει σε κάποιου το ’να αυτί
Και του βγαίνει απ’ τ’ άλλο

Μπαίνει με βήμα σπίρτου
Βήμα αναμμένου σπίρτου
Μες στο κεφάλι γυρνοβολάει

Είν’ ο μάγκας

Κάποιος μπαίνει δίχως να χτυπήσει
Μπαίνει σε κάποιου το ’να αυτί
Και δεν του βγαίνει απ’ τ’ άλλο

Αυτός κάηκε


[Ο αγρυπνόκαμπος, Εκδόσεις Κέδρος, 1979]


ΤΟ ΒΟΤΣΑΛΟ

Στον Ντούσαν Ράντιτς

Δίχως κεφάλι δίχως μέλη
φανερώνεται
Με του τυχαίου τον ερεθιστικό σφυγμό
Σαλεύει
Με το ξεδιάδροπο του χρόνου βήμα
Κρατάει τα πάντα
Μες στην παράφορη
Ενδόμυχη αγκαλιά του

Λείο λευκό αθώο κουφάρι
Χαμογελά στο φρύδι της σελήνης



Πηγή: Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών