Η Anne Carson διαβάζει τα ποιήματά της στο Αμερικανικό Κολλέγιο

Η διακεκριμένη Καναδή ποιήτρια, καθηγήτρια κλασσικών σπουδών και μεταφράστρια διαβάζει το βραβευμένο έργο της "Antigonick" 19η Ετήσια Διάλεξη Kimon Friar.

Στο πλαίσιο της σειράς διαλέξεων στη μνήμη του Κίμων Φράιαρ, του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, είναι καλεσμένη και θα βρίσκεται στην Αθήνα στις 2 Δεκεμβρίου, η Anne Carson, μια από τις σημαντικότερες ποιήτριες διεθνώς.

Η Carson έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία και διακρίσεις, ανάμεσά τους τα T.S Eliot Prize, το Griffin Prize, το Lannan Award, το Pushcart Prize, το Guggenheim Fellowship, το MacArthur Fellowship, το PEN Award και έχει λάβει τον τίτλο Μember of the Order of Canada. Διδάσκει κλασσική φιλολογία και δημιουργική γραφή στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Tο έργο της είναι πλούσιο και πολυσχιδές: ποιητικές συλλογές, μεταφράσεις, δοκίμια, λιμπρέτα. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι έχει μεταφράσει όλα τα ποιήματα της Σαπφώς καθώς και τραγωδίες του Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Αντί διάλεξης η Carson προτίμησε να παρουσιάσει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος το βραβευμένο της έργο Antigonick, που αποτελέι μια ευφυή και πρωτότυπη διασκευή της Αντιγόνης του Σοφοκλή .

Η εκδήλωση θα γίνει στις 2 Δεκεμβρίου στις 7 μμ, στην Βιβλιοθήκη “John S. Bailey”, του DEREE- Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.

Διεύθυνση: Γραβιάς 6 

Τηλέφωνο: 2106009800, e-mail: deree@acg.edu, admissions@acg.edu

Δευτέρα 02 Δεκεμβρίου 2013, ώρες: 19:00

Είσοδος ελεύθερη

H. D. - Η λιμνούλα

(Hilda Doolittle, 1886-1961)

Ζεῖς;
Σ’ ἀγγίζω.
Σπαρταρᾶς σὰν τὸ ψάρι τῆς θάλασσας.
Σὲ τυλίγω στὰ δίχτυα μου.
Τί ’σαι – δεσμώτης;

Γ. Φλωμπέρ - Ο στυλίστας μυθιστοριογράφος

(Διατηρείται η ορθογραφία του κειμένου.)

     Στα 1840, ένας παράξενος, σεμνός, σκυθρωπός, όμορφος, ατημέλητος, περήφανος, ευαίσθητος και δηκτικός νεαρός δεκαοχτώ χρονών, ήρθε στο Παρίσι να σπουδάση νομικά. "Έμοιαζε με αρχαίο θεό, ντυμένον με κόκκινο φανελλένιο πουκάμισο και μπλε κοστούμι" έλεγαν γι' αυτόν. 

     Ήταν λιγομίλητος, αλλά όταν άνοιγε το στόμα του "η γλώσσα του λες κ' ήταν βουτηγμένη σε ξύδι". Έδειχνε απόλυτη περιφρόνηση για κάθε συμβατικότητα και θεωρούσε όλους τους ανθρώπους, μαζί μ' αυτούς και τον εαυτό του, ένα σύνολο ανόητων πλασμάτων. "Ο πρώτος ηλίθιος που βλέπω κάθε πρωί είναι ο εαυτός μου, την ώρα που πηγαίνω μπρος στον καθρέφτη για ξύρισμα". Κι ο τελευταίος ηλίθιος, πρόσθετε, "είναι οποιοδήποτε πρόσωπο συναντήσω πριν πέσω στο κρεβάτι μου". "Ποιός είναι αυτός ο παράξενος άνθρωπος;" ρωτούσαν οι συμμαθητές του.

      "Ο Φλωμπέρ. Ο Γουσταύος Φλωμπέρ". Ο πατέρας του είναι ο διευθυντής του χειρουργικού τμήματος του νοσοκομείου της Ρουέν. 

      - Θα είναι κάτι το θαυμάσιο να έχη κανείς για πατέρα έναν τόσο διάσημο άντρα, είπε κάποιος κάποτε στον Φλωμπέρ.

      - Πού βρίσκεις το θαυμάσιο; 

      - Μα πώς! Σκέψου πόσες ανθρώπινες ζωές έχει σώσει. 

      - Μάλιστα, είπε ο Φλωμπέρ, σαρκάζοντας. Ο πατέρας μου γλυτώνει από το θάνατο τους ηλίθιους, για να συνεχίσουν τις ηλιθιότητές τους. 

      Φαινόταν αλλόκοτος σε όποιος τον πρωτογνώριζε. Πάντα ενδιαφερόταν για η σκοτεινή πλευρά της ζωής. Όταν ήταν παιδί σκαρφάλωνε τον τοίχο του νοσοκομείου του πατέρα του, για να ιδή τα πτώματα, που ήταν ξαπλωμένα στο αμφιθέατρο. Εύρισκε ιδιαίτερη ευχαρίστηση να παρατηρή και να παρακολουθή τρελλούς και ηλίθιους ανθρώπους, στις διάφορες εκδηλώσεις τους, και φαίνεται ότι κι από μέρους τους οι τρελλοί κ' οι ηλίθιοι εύρισκαν ιδιαίτερη γοητεία σ' αυτόν τον άνθρωπο. 

       Είχε γεννηθή με το θαυμάσιο δώρο της παρατηρητικότητας. Άρχισε να σημειώνη τις κινήσεις και τη ζωή των ανθρώπων από τότε που πρωτάρχισε να γράφη. Ο γιος του ανατόμου των σωμάτων, μεγαλώνοντας έδειχνε πώς θα γινόταν ανατόμος των ανθρωπίνων ψυχών. 

(Βιβλιοθήκη Βιογραφιών, Οι μεγάλοι άνδρες της ανθρωπότητας, εκδόσεις: Δέλτα)

Μ. Πολυδούρη - Περί αυτοκτονίας

Αυτός που αυτοκτονεί γιατί του ήρθε μια μεγάλη λύπη στη ζωή, αυτός είνε ένας ανάξιος της ζωής, δεν έπρεπε να τον έχη δεχτή καθόλου. Είνε ένας μικρόψυχος. Εξαιρώ όσους αυτοκτονούν γιατί είνε άρρωστοι, είτε σωματικά, είτε ψυχικά. Φυσικά είνε ταπεινωτικό να ζη κανείς στο περιθώριο της ζωής, κι’ όμως να ζη! Μα δεν πρόκειται γι’ αυτούς, τώρα. Ο πόνος είνε το φριχτό και το μεγάλο δώρο. Να τον δεχτής για να στραγγίσης τη ζωή ως την τελευταία σταγόνα. Να τον δεχτής για να παλαίψης, ο αγώνας είνε η ζωή. Η αντίδρασή σου σε κάθε χτύπημα είνε μια νίκη, όσο κι αν χάνεις λίγο λίγο έδαφος, γιατί βέβαια εσύ θα εξαντληθής όχι η ζωή. // Μα αυτή η απεγνωσμένη προσπάθεια, το κατανάλωμα της ψυχής μας, της ζωής μας όλης, τι αφάνταστα φριχτό και τι σεμνά μεγαλειώδες! «Καθήκον» λέξις τριμμένη, σχεδόν χωρίς ουσία και μισητή. Τι ανύψωμα θάπρεπε να της δώσω, τι ντύσιμο να της κάνω –μάλλον τι ξεντύσιμο- για να τη δώσω στον αγώνα της ζωής! Ένα καθήκον ευγενείας. Είνε ευγένεια το δόσιμο στην καταστροφή της ζωής. Πόσες γωνιές της ψυχής σου θα φωτισθούν, τι εξαϋλωμα, εξαγίασις ο σπαραγμός, η συντριβή, η ταπεινωσύνη. Στο βάθος του πόνου ολοένα, που να τελειώνουν όλα μπρος στα μάτια σου, που να σου λείπει η πνοή, που να νιώθης κάθε στιγμή τη λόγχη στα σπλάχνα, έτσι πέρνεται η μεγάλη γαλήνη της μορφής και το φωτοστέφανο της Ζωής: ένας άξιος άνθρωπος! Έτσι μόνο θ’ αξιωθής, όταν η μεγάλη στιγμή φτάση, να καταλάβεις βαθιά ότι έζησες, ότι τη Ζωή την πήρες όλη, ότι τόσο την εξάντλησες, ώστε αν κανείς σου πρότεινε ένα ξαναγύρισμα να αρνηθής με κάθε ειλικρίνεια και απλότητα. [Αυτή είνε η μεγάλη στιγμή. 

Η αναμονή του θανάτου για τη δικαίωση, την ανάπαυση, απέριττη και ωραία.

Το Θέατρο του Θερβάντες

Τί προσόντα τους αναγνωρίζει; Και ποιό ρόλο αποδίδει στον εαυτό του στην ιστορία

του ισπανικού θεάτρου: Δικαιολογείται που βγαίνει κάπως από τη συνηθισμένη του  μετριοφροσύνη και θεωρεί τον εαυτό του σαν ενδιάμεσο, διόλου αμελητέο, ανάμεσα στις  απόπειρες των Πουέδα και των Ναχάρο και στην ένδοξη εγκατάσταση του μεγάλου Λόπε ντέ Βέγκα στο θρόνο της δραματικής μοναρχίας. Διεκδικεί κυρίως την τιμή ότι ήταν ο πρώτος, που παρουσίασε τη φαντασία και τις κρυφές σκέψεις της ψυχής, φέρνοντας ηθικές μορφές στη ζωή του Θεάτρου.

Πρέπει ν' αναγνωρίσουμε ότι εγκαινίασε μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές φόρμες της "Κομέντια" της χρυσής εποχής.

Μπορούσε δίκαια να περηφανεύεται ότι σ' αυτά τα έργα που τα περιόρισε από τις πέντε στις τρείς πράξεις, φανέρωσε μια ευτυχή και γόνιμη εφευρετικότητα. Αλλά η μεγαλοφυΐα του σκόνταφτε σε μιαν αντίφαση, που του ήταν δύσκολο να κατανικήσει. Είχε την αίσθηση του μέτρου και το γούστο του σταματούσε την ορμή της φαντασίας του. Είπε, πριν από τον Μπαουλώ, ότι δεν μπορούσε να δεχθεί ένα ήρωα "παιδί στην πρώτη πράξη και γέρο στην τελευταία". Διαμαρτυρόταν κατά των θεαμάτων που μέσα σε δυο ώρες βρίσκουν τον καιρό να μεταφέρουν τη σκηνή σχεδόν σε όλα τα μέρη του κόσμου. Αλλά πώς, μέσα σε μια πλοκή που σέβεται του κλασσικούς περιορισμούς, να μπουν αλληγορίες, που να μην είναι αφαιρέσεις κληρονομημένες από το Μεσαίωνα, αλλά αντίθετα να αγκαλιάζουν νέες ευρύτερες προοπτικές;

Ο Θερβάντες το δοκίμασε. Η Ισπανία και το Δουέρο, ο Πόλεμος και η Πείνα, η Αρρώστια και η Φήμη παρουσιάζονται στη "Νουμωνθε" του και περιβάλλουν με τραγική ατμόσφαιρα μιαν ένδοξη ήττα "που τη ζηλεύουν οι Νίκες". Μήπως συνέλαβε την ιδέα ενός θεάματος, όπου η φαντασία, επεκτείνοντας την ψυχολογία, θ' ανέβαζε το δράμα στο ύψος της εποποιίας; Ίσως. Αλλά ο φόβος του "ντεζενγάνο", η απογοήτευση, τον επηρέασε και το όνειρο του τελείωνε με μια ειρωνεία όπου άλλωστε εκδηλωνόταν η δημιουργική του δύναμη.

Τα ιντερμέτζαμας δίνουν μια λαμπρή απόδειξη. Είναι χαριτωμένοι διάλογοι, θα λέγαμε "σκέτς", όπου η φαντασία δίνει ένα σωστό τόνο όπου απο το απλούστερο γέλιο φτάνει στη λεπτότητα της φιλοσοφικής σάτιρας.

 Ο Θερβάντες δημιουργεί την προθήκη των θαυμάτων, όπου δίνει ένα έντονο και ταυτόχρονα ελαφρό κωμικό τόνο. Ήδη είχαμε δη στον κόμιτα Λουκανόρ ένα μαγικό χαλί, που φανερώνει τα θαύματά του μονάχα σ' όσους είναι γιοί του πατέρα τους. Η προθήκη παίρνει μιαν μιάν ανάλογη παραδοξολογία και τη μετατρέπει σε σάτιρα, όπου η πιο λεπτή παραδοξολογία ανακατεύεται με την πιο εκλεπτυσμένη σκέψη. Ο πιο κοντός βλέπει πρώτος κάτι, που στην πραγματικότητα δε βλέπει, και πάνω στο χυδαίο οραματιστή, που φτάνει αργά, πέφτουν όλα τα πειράγματα των θυμάτων. Μα είναι στ' αλήθεια θύματα; Μήπως η πλάνη δε δημιουργεί μια δική της αλήθεια; Έτσι το ιντερμέτζο είναι μια εξήγηση της χίμαιρας του Δον Κιχώτη.

Βookwave 2013

To bookwave 2013 είναι μία πρωτότυπη δράση που θα φιλοξενηθεί τον Νοέμβριο στο Μουσείο Μπενάκη με σκοπό την προσφορά καινούριων -ή σχεδόν καινούριων- παιδικών βιβλίων σε βιβλιοθήκες νηπιαγωγείων, δημοτικών σχολείων και ιδρυμάτων της Αττικής. 

Είναι μια πρωτοβουλία του Library4all, μίας μη κερδοσκοπικής εταιρείας προσηλωμένης στη διά βίου μάθηση και την ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση και φέτος συνδιοργανώνεται με το Μουσείο Μπενάκη και πραγματοποιείται με την ευγενική υποστήριξη του Ιδρύματος Μποδοσάκη. 

Το κοινό θα μπορεί να προσφέρει τα βιβλία του από τις 21 μέχρι τις 24 Νοεμβρίου στο Κτήριο της οδού Πειραιώς στον πρώτο όροφο. 

To Σάββατο 23 και την Κυριακή 24 Νοεμβρίου το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου Μπενάκη (Πειραιώς 138) θα πραγματοποιήσει δωρεάν εργαστήρια για παιδιά ηλικίας 5-12. 

Για πληροφορίες μπορείτε να τηλεφωνήσετε στο 210 6207520 ή να στείλετε email στο info@bookwave.gr


Πληροφορίες:

Πέμπτη: 10:00 με 18:00

Παρασκευή: 10:00 με 22:00

Σάββατο: 10:00 με 22:00

Κυριακή: 10:00 με 18:00

Είσοδος ελεύθερη

Η Μυθολογία μέσα από την νεοελληνική ποίηση (1)

Αστυάναξ

Τώρα που θα φύγεις πάρε μαζί σου και το παιδί

που είδε το φως κάτω από εκείνο το πλατάνι,

μια μέρα που αντηχούσαν σάλπιγγες κι έλαμπαν όπλα

και τ' άλογα ιδρωμένα σκύβανε ν' αγγίξουν

την πράσινη επιφάνεια του νερού

στη γούρνα με τα υγρά τους  τα ρουθούνια.

Οι ελιές με τις ρυτίδες των γονιών μας

τα βράχια με τη γνώση των γονιών μας

και το αίμα του αδερφού μας ζωντανό στο χώμα

ήτανε μια γερή χαρά μια πλούσια τάξη

για τις ψυχές που γνώριζαν την προσευχή τους.

Τώρα που θα φύγεις, τώρα που η μέρα της πληρωμής

χαράζει, τώρα που κανείς δεν ξέρει

ποιόν θα σκοτώσει και πώς θα τελειώσει,

πάρε μαζί σου το παιδί που είδε το φως

κάτω απ' τα φύλλα εκείνου του πλατάνου

και μάθε του να μελετά τα δέντρα.

Γιώργος Σεφέρης (Από την ποιητική συλλογή Μυθιστόρημα)

Φ. Νίτσε - Τάδε Έφη Ζαρατούστρα (απόσπασμα)

“Μου αρέσουν εκείνοι που δεν ξέρουν να ζουν παρά μόνο για να χαθούν –
Γιατί είναι αυτοί που περνάνε αντίπερα.
Μου αρέσουν οι μεγάλοι καταφρονητές –
Γιατί είναι τα βέλη της επιθυμίας για την απέναντι όχθη…
Μου αρέσει αυτός που σπαταλάει την ψυχή του,
που δεν θέλει να του λένε ευχαριστώ,
που πάντα χαρίζει και δεν θέλει να συντηρηθεί.
Μου αρέσει εκείνος που ντρέπεται όταν τον ευνοούν τα ζάρια
και που όλο ρωτάει “είμαι ένας χαρτοκλέφτης λοιπόν;” –
γιατί θέλει να καταστραφεί.
Μου αρέσει εκείνος που η ψυχή του είναι βαθιά ακόμα
και μέσα στην πληγή του
και που μπορεί να καταστραφεί
από ένα παραμικρό βίωμα –
Έτσι διασχίζει πρόθυμα το ποτάμι.
Δείτε τους αγαθούς και τους δίκαιους ποιον μισούν περισσότερο.
Αυτόν που συντρίβει τις πλάκες των αξιών τους –
Τον καταστροφέα –
Τον εγκληματία.
Αυτός όμως είναι εκείνος που δημιουργεί.
Σας το λέω –
Πρέπει να έχει κανείς μέσα του το χάος, για να γεννήσει ένα αστέρι πού χορεύει.
Η σοφία των δασκάλων και των σοφών της αρετής λέει,
να αγρυπνάτε ,για να κοιμάστε καλά –
Αυτή είναι η σοφία του δίχως όνειρα ύπνου.

Μακάριοι οι νυσταγμένοι γιατί γρήγορα θα τους πάρει ο ύπνος.”

Ηλεκτρονικός Διαγωνισμός Διηγήματος: "Ο Έρωτας στα χρόνια της κρίσης"

Ζητώ συγγνώμη για την αργοπορία.. 

Το  Literature.gr με παρουσία αποκλειστικά διαδικτυακή και αμιγώς λογοτεχνικής φύσης, προκηρύσσει  τον Ηλεκτρονικό Λογοτεχνικό Διαγωνισμό Διηγήματος:

«Ο Έρωτας στα Χρόνια της Κρίσης»

Χρονικά Πλαίσια Διαγωνισμού

Παρασκευή 1 Νοεμβρίου 2013 έως Σάββατο 30 Νοεμβρίου 2013. Δεκτές θα γίνονται μόνο οι συμμετοχές  οι οποίες  θα παραλαμβάνονται μέσα στα συγκεκριμένα χρονικά πλαίσια.

›Θεματολογία: «Ο Έρωτας στα Χρόνια της Κρίσης»

Η ανάπτυξη του θέματος και της πλοκής των διηγημάτων θα πρέπει να έχουν σχέση με την θεματολογία.

Τίτλος διηγημάτων

Θα είναι ελεύθερος για τον κάθε συμμετέχοντα.

›Έκταση διηγημάτων

Τα διηγήματα δεν θα πρέπει να ξεπερνούν σε έκταση τις 1.500 λέξεις. (Συνυπολογίζονται και οι λέξεις του τίτλου του διηγήματος)

›Η Κριτική Επιτροπή

Η  Κριτική Επιτροπή είναι οκταμελής και αποτελείται από τους εξής καταξιωμένους συγγραφείς, ποιητές και κριτικούς λογοτεχνίας που συνεργάζονται με το Literature.gr:  Γιάννη Αντιόχου, Γιώργο Γλυκοφρύδη, Στέφανο Δάνδολο,  Ζέφη Κόλια, Έλενα Μαρούτσου,  Λίνα Πανταλέων, Δημήτρη Σωτάκη, Θανάση Χειμωνά.

Η Οργανωτική Επιτροπή

Από Literature.gr: Ντίνα Σαρακηνού  &  από Εtypesetting.gr:  Γρηγόρης Παπαγγελής

Οι Νικητές – Υποτροφία – Απονομή

Τα μέλη της Κριτικής Επιτροπής, κατόπιν αξιολόγησης όλων των συμμετοχών, θα επιλέξουν τα 10 καλύτερα διηγήματα τα οποία θα εκδοθούν σε μορφή ebook από την etypesetting.gr. Το κόστος παραγωγής του ebook θα επιβαρύνει αποκλειστικά το Literature.gr. Το  ebook θα διατεθεί προς πώληση στο διαδίκτυο στο ηλεκτρονικό κατάστημα  ibookstore της Apple.

Στους 10 πρώτους νικητές του διαγωνισμού θα απονεμηθεί τιμητικό δίπλωμα  και  σε αυτόν που θα ανήκει το καλύτερο διήγημα σύμφωνα με την ομόφωνη γνώμη της κριτικής επιτροπής,  θα του απονεμηθεί το έπαθλο μιας υποτροφίας μαθημάτων λογοτεχνίας του 22ου κύκλου του Ελευθέρου Πανεπιστημίου από την Στοά  του Βιβλίου. http://www.stoabibliou.gr/

Η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού θα γίνει σε ειδική τιμητική εκδήλωση βράβευσης παρουσία της κριτικής επιτροπής. Ο τόπος και ο χρόνος της απονομής θα ανακοινωθεί μετά τις 30 Νοεμβρίου 2013, η οποία ημερομηνία θεωρείται και η λήξασα του Ηλεκτρονικού λογοτεχνικού διαγωνισμού.

Όροι Συμμετοχής

Στο Διαγωνισμό μπορούν να συμμετάσχουν άτομα άνω των 18 ετών, κάτοικοι Ελλάδος και εξωτερικού, που δεν έχουν εκδώσει λογοτεχνικό βιβλίο.

Τα διηγήματα θα πρέπει να είναι γραμμένα στην Ελληνική γλώσσα.

Ο Διαγωνισμός θα διεξαχθεί αποκλειστικά και μόνο μέσω του διαδικτύου κατά το χρονικό διάστημα 1 Νοεμβρίου 2013 έως και 30 Νοεμβρίου 2013. Δεν προβλέπεται οποιοσδήποτε άλλος τρόπος υποβολής των διηγημάτων.

Το διήγημα δεν θα πρέπει να υπερβαίνει σε έκταση τις 1.500 λέξεις και η θεματολογία του πρέπει να είναι σχετική με το θέμα του διαγωνισμού: «Ο Έρωτας στα Χρόνια της Κρίσης».

Από τη συμμετοχή στο Διαγωνισμό αποκλείονται οι ενεργοί συνεργάτες της Στοάς  του Βιβλίου, της bclever.gr, της etypesetting.gr, του Literature.gr, καθώς και των χορηγών επικοινωνίας.

Η συμμετοχή του κάθε διαγωνιζόμενου θα πρέπει να είναι ατομική, με ένα μόνο διήγημα, έργο του ίδιου και να μην είναι δημοσιευμένο.

Η ευθύνη και η πατρότητα του διηγήματος φέρει την ευθύνη του συμμετέχοντα που θα το υποβάλλει.

Δεν επιτρέπεται η συμμετοχή με ψευδώνυμο. Το ονοματεπώνυμο του, το τηλέφωνο, το email  και η διεύθυνση του κάθε συμμετέχοντα θα πρέπει να είναι ευδιάκριτα γραμμένα στην αρχική σελίδα, πριν το διήγημα. Επίσης θα πρέπει ο κάθε συμμετέχων να αποδέχεται τους όρους του διαγωνισμού.  Η συμμετοχή θα γίνεται με email στο  contest@literature.gr

H οργανωτική επιτροπή θα αποστείλει τα διηγήματα των συμμετεχόντων στην κριτική επιτροπή, όπου και θα γίνει η αξιολόγησή τους χωρίς να φαίνεται το ονοματεπώνυμο  και τα στοιχεία του κάθε διαγωνιζόμενου.

Οποιαδήποτε πληροφορία ή διευκρίνηση σχετικά με τον διαγωνισμό  «Ο Έρωτας στα Χρόνια της Κρίσης», θα δίνεται αποκλειστικά διαδικτυακά στο email:   contest@literature.gr.

Από το σύνολο των διηγημάτων τα οποία θα πληρούν τους Όρους Συμμετοχής, η Κριτική Επιτροπή θα επιλέξει, κατά την απόλυτη κρίση της, τα 10 καλύτερα διηγήματα, τα οποία θα εκδοθούν σε μορφή ebook στο  ibookstore της Apple.  Στον 1  νικητή θα απονεμηθεί το έπαθλο της Υποτροφίας Μαθημάτων Λογοτεχνίας από την Στοά Του Βιβλίου (του 22ου κύκλου του Ελευθέρου Πανεπιστημίου)

Η τελική απόφαση της Κριτικής Επιτροπής δεν επιδέχεται αμφισβήτηση, είναι οριστική και θα ανακοινωθεί στην εκδήλωση απονομής μετά το πέρας του Διαγωνισμού. Η Κριτική Επιτροπή θα ανακοινώσει μόνο την λίστα με τα 10 πρώτα σε αξιολόγηση διηγήματα. Από τους 10 διακριθέντες του διαγωνισμού θα ειδοποιηθούν τηλεφωνικά πριν την Ημέρα Απονομής μόνο όσοι διαμένουν εκτός Αττικής, ώστε εάν το επιθυμήσουν να  μπορέσουν να προγραμματίσουν την παρουσία τους.

Με την συμμετοχή του και αποστολή του διηγήματός του στον ηλεκτρονικό διαγωνισμό  «Ο Έρωτας στα Χρόνια της Κρίσης» ο  κάθε Διαγωνιζόμενος:

Α. Αποδέχεται ότι το έργο του θα τεθεί υπό την κρίση της Κριτικής Επιτροπής για αξιολόγηση.

Β. Εκχωρεί στους διοργανωτές Literature.gr & Etypesetting.gr στην περίπτωση που ανακηρυχθεί ως ένας από τους 10 νικητές του Διαγωνισμού, το αποκλειστικό δικαίωμα για δημοσίευση του διηγήματός του μαζί με τα άλλα 9 διηγήματα που θα επιλεχθούν σε μορφή ebook.

Γ. Αποδέχεται πως δεν θα λάβει οικονομικό αντάλλαγμα από την πώληση του ebook, αλλά θα του διατεθεί 1 (ένας) δωρεάν κωδικός του ebook.

Δ. Η αποστολή του διηγήματος στο email: contest@literature.gr θα πρέπει να συνοδεύεται με τα στοιχεία επικοινωνίας του συμμετέχοντα, το ονοματεπώνυμο, το τηλέφωνο, το email, την διεύθυνσή του ευδιάκριτα γραμμένα στην αρχική σελίδα, πριν το διήγημα και μαζί με το ακόλουθό κείμενο:

‘’Αποδέχομαι ανεπιφύλακτα τους όρους του Λογοτεχνικού Διαγωνισμού «Ο Έρωτας στα Χρόνια της Κρίσης» στον οποίο και υποβάλλω το διήγημά μου προς αξιολόγηση, όπως έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα www.literature.gr.

Ε. Θα φιλοξενηθούν συνεντεύξεις των 10 πρώτων νικητών στο Literature.gr  εφόσον το επιθυμούν.

Το Literature.gr διατηρεί το δικαίωμα να μεταβάλει τις ημερομηνίες, ή να ακυρώσει τον Διαγωνισμό χωρίς προειδοποίηση προς τους συμμετέχοντες. Στην συγκεκριμένη περίπτωση θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα www.literature.gr σχετική ανακοίνωση.

Οποιαδήποτε συμμετοχή δεν είναι σύμφωνη με όλους ανεξαιρέτως τους Όρους Συμμετοχής και δεν έχει σταλεί μέσα στα συγκεκριμένα χρονικά πλαίσια (1Νοεμβρίου 2013 έως και 30 Νοεμβρίου 2013) και δεν έχει σταλεί στο email: contest@literature.gr δεν θα θεωρείται έγκυρη και θα αποκλείεται αυτόματα από τον Ηλεκτρονικό Λογοτεχνικό Διαγωνισμό χωρίς ειδοποίηση του διαγωνιζόμενου.

Η συμμετοχή στο Διαγωνισμό προϋποθέτει και συνεπάγεται την πλήρη και ανεπιφύλακτη αποδοχή του συνόλου των παραπάνω όρων.

Συμμετοχή στον διαγωνισμό

Η υποβολή των διηγημάτων στον διαγωνισμό θα πρέπει να γίνει αποκλειστικά με email  στην ηλεκτρονική διεύθυνση: contest@literature.gr.

Θα λάβετε απαντητικό  email  το οποίο θα επιβεβαιώνει ότι λάβαμε την συμμετοχή σας.

Επικοινωνία

Για οποιαδήποτε πληροφορία ή διευκρίνηση σχετικά με τον διαγωνισμό «Ο Έρωτας στα Χρόνια της Κρίσης» μπορείτε να επικοινωνήσετε στο email : contest@literature.gr

Ο Α. Τερζάκης για την Μαρία Πολυδούρη

        Ἕνα τεράστιο μεταλλικὸ πουλί, ζῶo που ξεπήδησε μέσ’ ἀπὸ τὴν Ἀποκάλυψη, φρουμάζει τρέμοντας σύγκορμο, μὲ τοὺς κινητῆρες ἀναμμένους, ἀνυπόμονο νά σπαθίσει τὸ διάστημα, τὴν ὥρα που, μέσα στόν ἀνεμοστρόβιλο τοῦ μισεμού, γράφονται τοῦτες οἱ ἀράδες. Ὁ ἴλιγγος ἀλέθει τίς σκέψεις, τὶς ἐποχές, κομματιάζει ἴσκιους, ξεσηκώνει φαντάσματα. Μὲ δάχτυλα βιαστικὰ φυλλομετρὼ κι’ ἐγὼ τὸ βιβλίο τοῦτό πού μοῦ ἦρθε τέτοια στιγμή. Μοναχὰ τὸ φυλλομετρῶ, τίποτα περισσότερο δέν προφταίνω. Ὅμως ἀδύνατο καὶ νά τὸ παρατρέξω: μαγνητίζει μέσα μου τὸ βραδιασμένο στρατολάτη μιᾶς ἄλλης ἐποχῆς. Εἶναι τὰ «Ἅπαντα» τῆς Μαρίας Πολυδούρη.

   

     Ἄλλοι θὰ γράψουν τὴν ἁρμόδια γνώμη τους γιά τοὺς στίχους αὐτούς, θὰ τοὺς μετρήσουν μὲ τὸ μέτρο τῆς ὥρας, θὰ δώσουν ἄφεση μὲ κάποια ἴσως μεγαλοψυχία. Ἐγὼ θ’ ἀναπολήσω μόνο. Κι’ ὄχι κἄν τὴν ἴδια τὴν ποιήτρια. Τὸ διάκοσμο, τή σκηνογραφία πού στέκεται σ’ ἀποστάσῃ γύρω τῆς. Σημειῶστε πώς καμμιά φιλοδοξία συνθετική δεν μπαίνει σὲ τούτη τὴν ἀπόπειρα. Εἶναι μολυβιὲς ῥιγμένες στήν τύχη, σύμφωνα μὲ τὸν ἀκατάστατο ῥυθμὸ τῆς μνήμης, ποὺ τὴν ξάφνιασαν στόν ὕπνο της καὶ τρεκλίζει ψάχνοντας νά ὀρθοποδήσει ἀνάμεσα στά μνήματα.

      Ξαναβλέπω τή ζωή μέσ’ ἀπὸ τὰ θολά, ῥοδισμένα στ’ ἀπόβραδο τζάμια ἑνὸς ἀθηναϊκοῦ καφενείου. Τή ζωή μιᾶς Ἀθήνας πού δέν ὑπάρχει πιά. Ἔξω στό δρόμο, ποὺ ἔχει σκόνη πολλὴ καὶ λιγοστὴ κινήσῃ, οἱ ἀραιοὶ διαβάτες περνᾶνε χωρὶς νά βιάζονται. Κάπου στή γειτονιά τραγουδάει μὲ χοντροὺς κόμπους στό λαιμὸ της μιά λατέρνα. Ζεστὸ φαΐ λιβανίζει στή γειτονιά. Ἀνάμεσα στούς κρεμασμένους ἴσκιους τῆς νύχτας πού κατεβαίνη, βλέπεις νά περνάει στό δρόμο μιά θεωρία μουγγή, σκυφτή: Οἱ πρόσφυγες τῆς Καταστροφῆς.

        Λένε πώς εἴταν μιά ἐποχή ἡττημένῃ. Αὐτὸ τὸ λένε ἐκεῖνοι πού ἤρθαν κάπως ἀργότερα, ξεκούραστοι μὲ κοστούμι ἀτσαλάκωτο, κομμένο σὲ κάποιο ῥάφτη τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης. Ἡττημένη: Θὰ τήν πῶ καλλίτερα «δραματική». Ὑπάρχουν ἐποχὲς ἀνύποπτες κι’ ἐποχὲς στοιχειωμένες, καιροί πού ἡ συνείδηση τους κοιμᾶται κι’ ἄλλοι πού ἡ ψυχὴ τους ἀλαφιάστηκε. Τὰ χρόνια ἐκεῖνα ἀνάμεσα στά 1922-1929 εἴταν ἕνα παράξενο κρᾶμα ἀπὸ ἀφέλεια κ’ ἔγνοια, προαισθήματα καὶ ῥεμβασμό. Ἡ Ἀθῆνα ἡ ζωντανὴ εἶχε μικροαστικὴ σφραγῖδα. Μιά συνοικία ἀπεράντῃ, ποὺ ἔφτανε ἴσαμε τὴν ὀδὸ Σταδίου, κι’ αὐτὴ πιστὸ ἀντίγραφο τῆς ἐπαρχίας. Τὸ νομαρχιακὸ γραφεῖο ὅπου πάει νά πιάσει δουλεία ἡ Μαρία Πολυδούρη, καινουργιοφερμένη ἀπὸ τὴν Καλαμάτα της, εἶναι σκονισμένο, νυσταλέο καὶ κακομούτσουνο, στεγάζει φουκαράδες ὑπαλλήλους πού ἔχουν γιά ὄνειρο φυγῆς τή βραδινή πρέφα. Κι’ ὅμως, ἀνάμεσα σὲ τέτοιον κόσμο, πίσῳ ἀπὸ τραπέζι πληκτικό, κάθεται ὁ Κώστας Καρυωτάκης. Γιατὶ τάχα αὐτὴ ἡ εὐκολία νά πιστεύουμε ὅτι ὁ ποιητὴς τοῦ «Μιχαλιοῦ» συνοψίζει τὴν ἀθλιότητα; Κρίνουμε τὸ ἐνδόσιμο ἢ τὸ μήνυμα; τὸ διάκοσμο ἢ τὸ θέαμα; Καὶ οἱ Ῥώσοι πήρανε γιά κατώφλι τους τὴν ἀθλιότητα, μᾶς εἰδοποίησαν ὅμως γιά ὅ,τι μάντεψαν χάρη σ’ αὐτὴν ἀπὸ τὸ βαθὺ μυστήριο τῆς ζωῆς καὶ τῆς ἀληθείας. Ἀθεράπευτη μανία μας νά νομίζουμέ πώς ὅλα ἀρχίζουν καὶ τελειώνουν σὲ μιά ἠθογραφία!

         Τὸ μέγεθος τῆς ἐποχῆς ἐκείνης εἶναι κρυφὸ κι’ ἀνυπόκριτο. Σημειώνει μιά κρίσιμη στροφή τῆς ἑλληνικῆς ζωῆς ἀπὸ τὰ ἔξω στά μέσα. Γιά πρώτη φορὰ ἐπικοινωνεῖ ὁ τόπος μὲ τὰ μεγάλα ῥεύματα τοῦ αἰῶνα. Μέσα στά μουχλιασμένα δημόσια γραφεῖα στρατολογείται μιά νεολαία πού θὰ πιστέψει μὲ πάθος στήν κοινωνική δικαιοσύνη, θὰ στρώσει μὲ τὰ κορμιὰ της τοὺς τραγικοὺς δρόμους της. Αὐτὸ – ὅποια κι’ ἂν εἶναι ἡ προσωπικὴ μας πίστη κι’ ὁ τελικὸς ἀπολογισμὸς – πρέπει να τὸ ἀναγνωρίσουμε. Σύγκαιρα, μία μειοψηφία ἐκστατική, λυρική, μιά χούφτα νέοι πού ἔγραφαν, πασχίζει ἐκεῖνα τὰ χρόνια νά προσανατολιστεῖ μέσα στην ἀνεμοζάλη, νά συλλάβει κάτι ἀπὸ τοὺς μεγάλους ἴσκιούς πού δίνουν ἀνάστημα στόν ὁρίζοντα. Ἀργότερα, σὰν ἔρθουν ξεκούραστοι, ἀμέτοχοι, φρεσκοξυρισμένοι οἱ προφῆτες τῶν νέων τάσεων, θὰ κηρύξουν μιά φρεσκογυαλισμένη πίστη στή γραφικότητα, θ’ ἀνεμίσουν χρώματα γαλάζια καὶ χρυσαφιά. Τὴν Ἱστορία τή γράφουν οἱ ἐπιζῶντες. Ἡ νεολαία τῆς δραματικῆς δεκαετίας ἔπεσε θερισμένη κι’ ἀναπολόγητη στό σύνορο τῆς χίμαιρας.

        Στιγμές-στιγμὲς ἔχω τὴν ἐντύπωσή πώς εἶμαι ὁ τελευταῖός πού ἔχει ἐπιζήσει ἀπὸ τὰ θύματα ἑνὸς μεγάλου ναυαγίου. Ἑνας ὁλόκληρος κόσμος ἔφυγε μὲ τὸ πλοῖο ἐκεῖνο, τὸ πλοῖο τοῦ Καρυωτάκη, καταποντίστηκε. Πρέπει νά μπορεῖς νά συγκρίνεις τὸ ὕφος τῶν τότε νέων μὲ τῶν τωρινών, γιά νά καταλάβεις τὴν ἀποστάσῃ. Ἄλλος κόσμος! Εἴμασταν ἁπλοϊκοὶ κι’ εὐλαβικοί, μὲ μίαν ἀπολησμονημένη μέσα στα ματία μας καταχνιὰ τοῦ 19ου αἰῶνα, κληρονομία πατρική. Ποιήσῃ, κοινωνικὴ ἐπανάσταση, ἔρωταςς, μπερδεύονταν στό μυαλὸ μας, ἔκαναν τὴν περπατησιὰ μας ζαλισμένη καὶ σὰν ὑπνοβατική. Ἀπὸ τοὺς τέσσερους ἢ πέντε νέους – δέν καλοθυμᾶμαι – πού ξεκινήσαμε νωρὶς κεῖνο τὸ δειλινὸ νά πάμε στή «Σωτηρία» γιά νά κάνουμε ἐπισκέψῃ στή Μαρία Πολυδούρη, οἱ τρεῖς τουλάχιστον εἴταν ἐρωτευμένοι μαζὶ της. Θανάσιμα. Ἢ τὸ πίστευαν.

Δέν εἴχα κάνει τή γνωριμία της κι’ ἐνιωθα ἔτσι σὰν ξένος, παρείσαχτος. Ἔπειτα, θυμᾶμαι, πείσμωνα μὲ τὴν ὁμαδικὴ ἐκείνη ἐρωτοληψία πού τὴν τριγύριζε. Μοῦ φαινόταν φιλολογικὴ καὶ βέβηλη, νά θολώνει μὲ πυκνὲς ἀνασαιμιὲς τὴν σοβαρότητα τῆς μορφῆς της. Ἔχω, ἔτσι, μίαν ἐμμέση μόνο, ἠθικὴ κάλλιο παρὰ φυσικὴ εἰκόνα της στό νοῦ μου. Ἀπὸ ὅ,τι ἄκουγα. Γιατὶ ἐκεῖνο τὸ δειλινό πουύ λέω, γλυκό, ῥοδαλὸ δειλινὸ τῆς ἀττικῆς ἄνοιξῃς, ἔγινε τοῦτο τὸ περίεργο: Σὰν φτάσαμε μπροστὰ στό μονόροφο οἴκημα ὅπου βρισκόταν τὸ δωμάτιο της, σημειώθηκε μέσα μου, ξάφνου, μιά ἀλλαγή. Εἴχα ἀπὸ καιρὸ μίαν ἐπιθυμία σχεδὸν παθιασμένη νά τὴν ἴδω, περιέργεια νέου γιά μιά νέα. Ἐκεῖ ὅμως, στό κατώφλι τοῦ φτωχοὺ περιπτέρου, μπροστὰ στά δύο-τρία σκαλάκια πού ἀνέβαζαν στή σανιδένια βεραντούλα, ἄλλαξα γνώμη. «Ἐμπᾶτε σεῖς, κάνω στούς ἄλλους. Ἐγὼ θὰ περιμένω ἐδῶ».

      Μονομιᾶς εἶχε φέξει μέσα μου ἡ σκέψη πώς ἡ κοπέλα ἡ ἄρρωστη ἐκεῖ μέσα, εἴταν ὡραία, ἐρωτική, ὅμως ὁ ὀμορφιὰ της τώρα-τώρα, καθώς μοῦ εἴπανε, μὲ τὴν ἐπιδείνωση τοῦ κακοῦ ποῦ τὴν ἔτρωγε, εἶχε πιάσει νά κόβει. Πῶς θὰ τῆς φαινόταν, αὐτῆς πού ἤταν κιόλας ἔνας μικρὸς θρῦλος, λυρικὸς, ἐρωτικός, νά πρωτοφανεῖ στα μάτια ἑνὸς νέου ἔτσι χαλασμένη, σημαδεμένη ἀπὸ τὸν τραγικὸ πρόλογο τῆς φθορᾶς; Τὸ βρῆκα ἀδιάκριτο ἐκ μέρους μου, σκληρό. Ἀπόμεινα λοιπὸν ἔξω, νά περιμένω τοὺς ἄλλους, καὶ μόνο συλλογιζόμουν πώς εἶναι τούτη πού χάνω ἡ ὑστάτη, ἡ μοναδικὴ ἴσως εὐκαιρία, να ἴδω τή Μαρίᾳ Πολυδούρη ζωντανή. Κάπου-κάπου ἔρριχνα κλεφτὲς ματιὲς μέσα.

Εἴταν ξαπλωμένη στό κρεβάτι της, μὲ τὰ πόδια κατὰ μένα. Δέν ξέκρινα παρὰ τὸ μέτωπό της, ποὺ τὸ φώτιζε μιά βραδινῇ ἀντιφεγγιὰ ἀπὸ τὸ κοντινὸ παράθυρο. Ὡραῖο μέτωπο, ψηλό, καὶ τὸ φῶς ἔπαιρνε ἀπάνω του μιά λάμψη μελιχρή, σὰν ἀπὸ νεκρικὴ λαμπάδα.

         Εἶναι ἡ μοναδικὴ εἰκόνα πού ἔχω ἀπὸ τη Μαρίᾳ Πολυδούρη. Οἱ κατοπινές μου θύμησες εἶναι ἀπὸ τὸ πρωινὸ ἐκεῖνο, λίγο ἀργότερα, ποὺ ξεκινήσαμε πάλι ἡ μικρὴ νεανικὴ κουστωδία, σφιγμένοι στή βουβαμάρα τῆς λύπης μας, νά πᾶμε στήν ἰδιωτικὴ κλινική, ἐκεῖ στά Κάτω Πατήσια, νά τὴν ἰδοῦμε νεκρή. Θαρρῶ εἶχε ξεψυχήσει τή νύχτα ἢ τὰ χαράματα. Ὅταν φτάσαμε κι’ ἀνεβήκαμε στό ἀπάνω πάτωμα, στό μακρὺ γυαλιστερὸ διάδρομο, μᾶς εἴπαν νά περιμένουμε, νά μὴ μποῦμε στό δωμάτιο τῆς νεκρής. Ἡ πόρτα του ἄνοιξε, βγῆκε ἕνα φορεῖο. Ἀπάνω, τυλιγμένο ἀπὸ κορφὴ σὲ νύχια μέσα σ’ ἄσπρο σεντόνι, ἕνα κορμὶ κοριτσιοῦ ταλαντευόταν μαλακά, ἴσως ἀκόμα ζεστό, καί πού τὄνιωθες τρυφερό. Πέρασε ἀργὰ μπροστὰ μας. Σκύψαμε τὰ κεφάλια μας.

        Καὶ τὴν ξαναβλέπω κάτω, στό μικροσκοπικὸ ἐκκλησάκι τῆς κλινικῆς, ὕστερα στήν ἐκκλησία τοῦ Ἅ΄ Νεκροταφείου. Ἀκολουθήσαμε τὸ δρόμο γιά τὸν τάφο λιγοστοὶ πάντα, μιά κηδεία σχεδὸν οἰκογενειακή, ὅπου ἐμεῖς, οἱ νέοι οἱ ὁλότελα ξένοι στήν οἰκογένεια, εἴχαμε τὸ αἴσθημά πώς κηδεύουμε κάποιον, πού, κρυφά, ἀνήκει μόνο σ’ ἐμᾶς. Εἶναι κάτι πού δεν μοιάζει μὲ τίποτα τὸ πένθος αὐτὸ τῶν νέων γιά τοὺς νέους. Σὰ νά ξέρουν αὐτοὶ κάτι, ἕνα μυστικό, κάποιο σύνθημα, ποὺ τοὺς δένει μεταξὺ τους. Οἱ μεγάλοι δεν τὸ ὑποψιάζονται, εἶναι ἀνίκανοι νά τὸ νιώσουν. Σκέφτονται συμβατικά, τυπικὰ καὶ καθιερωμένα. Ἐμεῖς, τὴν ὥρα ἐκείνη πού πορευόταν πρὸς τὸν τάφο τὸ λείψανο τῆς Μαρίας Πολυδούρη, ἀκούγαμε σκοτεινὰ μέσα μας ν’ ἀνακρούεται τὸ ἐπικὸ ἐμβατήριο μιᾶς ἐποχῆς.

Άγγελος Τερζάκης

Ἐφ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 19 Ἀπριλίου 1961

Τ. Λειβαδίτης - Σε μία γυναίκα

θυμάσαι τις νύχτες; Για να σε κάνω να γελάσεις περπατούσα πάνω στο γυαλί της λάμπας.
"Πως γίνεται αυτό;" ρώταγες. Μα ήταν τόσο απλό αφού μ' αγαπoύσες.

Τάσος Λειβαδίτης

Αλήθειες μέσα από το θέατρο (3)

1. Θνητός κανείς δε θα περάσει όλη του τη ζωή δίχως κακό να πάθει. Το' να κακό τώρα, τ' άλλο μετά θα' ρθει.

Αισχύλος, Χοηφόροι

2. Πέρασε η ζωή...πάει... Σαν να μην έζησα.

Τσέχωφ, Ο Βυσσινόκηπος

3. Στα παλιά τα χρόνια παντρευόταν ένας μια σύζυγο. Τώρα κάνει μια επιχείρηση με ένα θηλυκό συνέταιρο ή συγκατοικεί μ' ένα φίλο. Κι ύστερα διαφθείρει το συνέταιρο ή ατιμάζει το φίλο. Πού είναι η αγάπη - ο ζωντανός, αισθαντικός έρωτας; Πέθανε, από ασιτία. Και ποιο τ' αποτέλεσμα απ' αυτή την ερωτική αγοραπωλησία, μια ανοιχτή επιταγή σε λογαριασμό που χρεωκόπησε; Ποιος θα την εξαργυρώσει όταν έρθει η καταστροφή; 

Αύγουστος Στρίντμπεργκ, Ο πατέρας

4. Όμως, για έναν ποιητή, η ζωή του είναι η δουλειά του και η δουλειά του είναι η ζωή του.

Τένεσι Ουίλλιαμς, Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι 

Λόγια συγγραφέων

«Από την αρχή του κόσμου με υβρίζουν και με συκοφαντούν. [.] Αλλά εγώ δεν είμαι αυτός που νομίζουν. Οι Εκκλησίες με μισούν. Οι πιστοί τρέμουν στο όνομά μου. Αλλά, είτε το θέλουν είτε όχι, έχω ένα ρόλο στον κόσμο. Δεν είμαι ούτε ο εξεγερμένος εναντίον του Θεού ούτε το πνεύμα που αρνείται. Είμαι ο Θεός της Φαντασίας, απολωλώς γιατί δεν δημιουργώ»..
Φ. Πεσσόα

Υποτάζω την ύλη, την αναγκάζω να γίνει καλός αγωγός του μυαλού μου. Χαίρουμμαι τα φυτά, τα ζώα, τους ανθρώπους, τους θεούς σαν παιδιά μου. Όλο το Σύμπαντο το νιώθω να σοφιλιάζει απάνω μου και να με ακολουθάει σα σώμα.
Ν. Καζαντζάκης  (Ασκητική)

«Σήμερα κρέμασα πάνω από το γραφείο μου τη μοναδική φωτογραφία ενός ελληνικού τοπίου που βρέθηκε, ολωσδιόλου τυχαία, μέσα σε κάτι χαρτιά. Καθώς την κοιτάζω τώρα αισθάνομαι την ψυχή μου πλημμυρισμένη. Αλλά δεν είναι αυτά που μου χρειάζουνται: πελεκώντας τον εαυτό μας, έτσι γράφουμε...»
Γ. Σεφέρης 

«Είμαι ποιητής. Γι' αυτό και είμαι ενδιαφέρων. Γι' αυτό και γράφω ποίηση. Για όλα τα υπόλοιπα γράφω μόνο αν περισσέψουν λέξεις»
Β. Μαγιακόφσκι


Αν και η «στρατευμένη τέχνη» περιέχει τα υλικά της αυτοκαταστροφής της, το γεγονός της ταξικής και πολιτικής της εξωστρέφειας δεν αρκεί για να κριθεί: υπάρχουν «στρατευμένοι» συγγραφείς, καλλιτέχνες, και ποιητές που ξεχάστηκαν, ενώ το έργο άλλων αντέχει στο πέρασμα του χρόνου.
Π. Νερούδα

«Η αυλαία κλειστή κι όλα τα ερωτήματα ανοιχτά»
Μπ. Μπρεχτ

"Οι άνθρωποι δεν ξεχνούν. Δεν ξεχνούν τον θάνατο των συντρόφων τους, δεν ξεχνούν τα βασανιστήρια και τους ακρωτηριασμούς, δεν ξεχνούν την αδικία, δεν ξεχνούν την καταπίεση, δεν ξεχνούν την τρομοκρατία των μεγάλων δυνάμεων. Και όχι μόνο δεν ξεχνούν. Ανταποδίδουν το χτύπημα..."
Χ. Πίντερ

«Σ' όλη μου τη ζωή, του δασκάλου, του λογοτέχνη και του δημοσιογράφου ποτέ ούτε έκανα ούτε έγραψα τίποτε παρά τη συνείδησή μου ή εναντίον του Λαού/ εναντίον της ελευθερίας του και των ελευθεριών του»
Κ. Βάρναλης

«Τι πιάνω να κάμω κι εγώ καλά καλά δεν ξέρω. Θα ήθελα, βέβαια, ένα μυθιστόρημα. Άσε όμως που καταλαβαίνω την τρομερή μου φτώχεια από την άποψη της τεχνικής, είναι και το ζήτημα του καιρού, η ανάγκη ν' απορροφηθώ από το θέμα για να μπορέσω να δώσω κάποια συνοχή...»
Σ. Τσίρκας (Ημερολογιακές καταγραφές του 1945, λίγο προτού ξεκινήσει να γράφει)

«Υπάρχουν φορές που αυτά τα μάτια μέσα στον εγκέφαλό σας κοιτάζουν πίσω σε σας. Αυτό που μετράει περισσότερο είναι το πόσο καλά σας καθοδηγούν στη φωτιά.»
Τ. Μπουκόφσκι

«Είμαι ένα κομματάκι τ'ουρανού. Τετράγωνο, ολομόναχο, φωτισμένο»
Κ. Γώγου

Δεν νιώθω δημιουργός. Πιστεύω ότι είμαι ένας έμπιστος στενογράφος μια πολύ βιαστικής πάντα ανησυχίας, που κατά καιρούς με καλεί και μου υπαγορεύει κρυμμένη στο ημίφως ενός παραληρήματος, ψιθυριστά, ασύντακτα και συγκεκομμένα, τις ακολασίες της με έναν άγνωστο τρόπο ζωής. Όταν μετά αρχίζω να καθαρογράφω, τότε μόνον, παρεμβαίνω κατ' ανάγκην: όπου λείπουν λέξεις, φράσεις ολόκληρες συχνά και το νόημα του οργίου, προσθέτω εκεί δικές μου λέξεις, δικές μου φράσεις, το δικό μου όργιο στο νόημα, ότι τέλος πάντων έχει περισσέψει από δικές μου ακολασίες με έναν άλλον, άγνωστο τρόπο ζωής.
Κ. Δημουλά

Ο Α. Καμύ αναλύει τους παράλογους ήρωες στα έργα του Φ. Ντοστογιέφσκι (Μέρος Γ')

(Από την κινηματογραφική ταινία "Αδερφοί Καραμάζωφ", 1958)

     Έτσι με τα μυθιστορήματα, όπως το "Ημερολόγιο", θέτουν το θέμα του παράλογου. Εγκαθιδρύουν τη μέχρι θανάτου λογική, την έξαρση, την "τρομακτική" ελευθερία, τη δόξα των τσάρων που γίνεται ανθρώπινη. Όλα είναι καλά, όλα επιτρέπονται και τίποτα δεν είναι μισητό: είναι παράλογες κρίσεις. Δεν υπάρχει όμως θαυμαστότερη δημιουργία από αυτή όπου οι υπάρξει αυτές της φωτιάς και του πάγου μας φαίνονται τόσο οικείες. Ο παθιασμένος κόσμος της αδιαφορίας που διαπληκτίζεται μέσα στην καρδιά του δε μας φαίνεται τερατώδης σε τίποτα. Σ' αυτόν συναντάμε τις καθημερινές αγωνίες μας. Και, χωρίς αμφιβολία, κανείς δεν ήξερε σαν τον Ντοστογιέφσκι να δώσει στον παράλογο κόσμο τόσο κοντινές και βασανιστικές γοητείες.

     Παρ' όλα αυτά ποιο είναι το συμπέρασμά του; Δυο αποσπάσματα θα φανερώσουν την πλήρη μεταφυσική αλλαγή που οδηγεί το συγγραφέα σε άλλες αποκαλύψεις. Οι διαμαρτυρίες μερικών κριτικών προξενημένες από το συλλογισμό του λογικού αυτοκτόνου, υποχρεώνουν τον Ντοστογιέφσκι να αναπτύξει τη θέση του στα επόμενα τεύχη του "Ημερολογίου" και να καταλήξει: "Εάν η πίστη στην αθανασία είναι τόσο αναγκαία για την ανθρώπινη ύπαρξη (που χωρίς αυτή θα σκοτωνόταν), τότε αυτή είναι η φυσική τάξη της ανθρωπότητας. Αφού είναι έτσι, η αθανασία της ανθρώπινης ψυχής, χωρίς αμφιβολία υπάρχει". Εκτός απ' αυτό, στις τελευταίες σελίδες του τελευταίου του έργου, στο τέλος αυτής της γιγαντιαίας αναμέτρησης με τον Θεό, τα παιδιά ρωτάνε τον Αλιόσα: "Καραμάζωφ, είναι αλήθεια αυτό που λέει η θρησκεία, πως θ' αναστηθούμε και θα ξαναδούμε ο ένας τον άλλο;" Και ο Αλιόσα απαντάει: "Οπωσδήποτε θα ξαναϊδωθούμε, θα διηγηθούμε χαρούμενα όλα όσα έγιναν".

        Έτσι ο Κιρίλωφ, ο Σταβρόγκιν και ο Ιβάν κατατροπώνονται.

Οι "Καραμάζωφ" απαντούν στους "Δαιμονισμένους". Και πρόκειται βέβαια για ένα συμπέρασμα. Η περίπτωση του Αλιόσα δεν είναι αμφίβολη σαν του πρίγκιπα Μίσκιν. Άρρωστος ο τελευταίος, ζει σε ένα συνεχές παρόν, φτιαγμένο από χαμόγελα και αδιαφορία κι αυτή η κατάσταση μακαριότητας θα μπορούσε να είναι η αιώνια ζωή για την οποία μιλάει ο πρίγκηψ.

Αντίθετα, ο Αλιόσα είναι σίγουρος όταν λέει: "Θα ξανασυναντηθούμε".

Δεν υπάρχει πια θέμα αυτοκτονίας και παραφροσύνης. Προς τι αφού αυτός είναι σίγουρος για την αθανασία και τις χαρές της; Ο άνθρωπος ανταλλάσσει τη θεότητά του με την ευτυχία. Έτσι ακόμα, το πιστόλι του Κιρίλωφ εκπυρσοκρότησε κάπου στη Ρωσία, μα ο κόσμος συνέχισε να περιπλανιέται στις τυφλές του ελπίδες. Οι άνθρωποι δεν το κατάλαβαν "αυτό".

      Εκείνος που μας μιλάει δεν είναι λοιπόν ένας παράλογος μυθιστοριογράφος, αλλά ένας μυθιστοριογράφος υπαρξιακός. Εδώ πάλι το άλμα είναι συγκινητικό, δίνει το ύψος της στην τέχνη που το εμπνέει. Είναι μια ένωση συνταρακτική, φτιαγμένη από αμφιβολίες, αβέβαιη και φλογερή. Μιλώντας για τους "Καραμάζωφ" ο Ντοστογιέφσκι έγραφε: "Το κυριότερο θέμα που θα συζητηθεί σ' όλα τα μέρη αυτού του βιβλίου είναι εκείνο που για χάρη του υπέφερα συνειδητά ή ασυνείδητα σ' όλη μου τη ζωή: η ύπαρξη του θεού". Είναι δύσκολο να πιστέψουμε πως έφτασε ένα μυθιστόρημα για να μεταμορφώσει τον πόνο μιας ολόκληρης ζωής σε χαρούμενη βεβαιότητα. Ένας σχολιαστής [Ο Boris de Schloezer] το παρατηρεί δικαιολογημένα: Ο Ντοστογιέφσκι έχει κοινά σημεία με τον Ιβάν - και για τα αποφθεγματικά κεφάλαια των "Καραμάζωφ" απαιτήθηκαν προσπάθειες τριών μηνών, ενώ εκείνο που τιτλοφορούσε "οι βλάσφημοι" γράφτηκε σε περίοδο έμπνευσης μέσα σε τρεις βδομάδες. Όλοι οι ήρωές του έχουν στη σάρκα αυτή την αγκίδα που τους ερεθίζει και τους κάνει να γυρεύουν μια γιατρειά στην απόλαυση ή στην αθανασία. [Περίεργη και

αποκαλυπτική παρατήρηση του Ζιντ: Σχεδόν όλοι οι ήρωες του Ντοστογιέφσκι είναι πολύγαμοι.] Ας σταθούμε πάντα σ' αυτή την αμφιβολία. Να ένα έργο όπου μέσα σ' ένα ημίφως παθητικότερο από το φως της ημέρας, μπορούμε να καταλάβουμε τον αγώνα του ανθρώπου προς τις ελπίδες του. Φτάνοντας στο τέρμα, ο δημιουργός πηγαίνει ενάντια στους ήρωές του. Έτσι, αυτή η αντίφαση μας επιτρέπει να κάνουμε μια παρατήρηση. Εδώ δεν πρόκειται για ένα έργο παράλογο μα για ένα έργο που θέτει το πρόβλημα του παραλόγου.

      Η απάντηση του Ντοστογιέφσκι στο "αίσχος" του Σταβρόγκιν, είναι η

ταπείνωση. Αντίθετα, ένα παράλογο έργο δε δίνει απάντηση, αυτή είναι όλη η διαφορά. Ας το σημειώσουμε για να τελειώνουμε: σ' αυτό το έργο εκείνο που αντιφάσκει στο παράλογο δε βρίσκεται στο χριστιανικό του χαρακτήρα, βρίσκεται στο κήρυγμα που κάνει για την αιώνια ζωή. Μπορεί να είναι κανείς χριστιανός και παράλογος. Υπάρχουν παραδείγματα χριστιανών που δεν πιστεύουν στη μέλλουσα ζωή. Θα ήταν λοιπόν δυνατό, με την ευκαιρία του έργου τέχνης, να καθοριστεί μια από τις κατευθύνσεις της ανάλυσης του παραλόγου που θα μπορούσε να προαισθανθεί κανείς στις προηγούμενες σελίδες. Οδηγεί προς τη θέση "ο παραλογισμός του Ευαγγελίου". Φωτίζει αυτήν τη γεμάτη παλμό σκέψη, που οι πεποιθήσεις δεν την εμποδίζουν να δυσπιστεί. Παρατηρεί κανένας, αντίθετα, πως ο συγγραφέας των "Δαιμονισμένων", συνοδοιπόρος μέχρις ενός σημείου, για να τελειώσει πήρε μια κατεύθυνση εντελώς διαφορετική. Η εκπληκτική απάντηση του δημιουργού στους ήρωές του, του Ντοστογιέφσκι στον Κιρίλωφ μπορεί, πράγματι, να συνοψισθεί έτσι:

Η ύπαρξη είναι ψέμα  κ α ι  είναι αιώνια.

~~~ * ~~~

Ο Α. Καμύ αναλύει τους παράλογους ήρωες στα έργα του Φ. Ντοστογιέφσκι (Μέρος Β')

(Πορτραίτο του Ρασκόλνικωφ - Ήρωα του έργου "Έγκλημα και Τιμωρία")

     Ο ίδιος ο Κιρίλωφ μας βοηθάει να καταλάβουμε καλύτερα. Σε μια ερώτηση του Σταβρόγκιν, απαντάει με σαφήνεια πως δε μιλάει για ένα θεό-άνθρωπο. Μπορούμε να σκεφτούμε πως αυτό το κάνει φροντίζοντας να ξεχωρίσει τον εαυτό του από τον Χριστό. Μα στην πραγματικότητα πρόκειται να προσαρτηθεί ο ίδιος σ' εκείνον. Πράγματι, ο Κιρίλωφ φαντάζεται μια στιγμή πως ο Ιησούς πεθαίνοντας "δεν ξαναβρέθηκε στον παράδεισο". Ήξερε, λοιπόν, πως το μαρτύριό του υπήρξε ανώφελο. "Οι νόμοι της φύσης", λέει ο μηχανικός, "ανάγκασαν τον Χριστό να ζήσει μέσα στο ψέμα και να πεθάνει για ένα ψέμα". Μ' αυτή την έννοια μόνο, ο Ιησούς ενσαρκώνει απόλυτα όλο το ανθρώπινο δράμα. Όντας εκείνος που πραγματοποίησε την πιο παράλογη ύπαρξη, είναι ο τέλειος άνθρωπος. Δεν είναι ο θεός-άνθρωπος, μα ο άνθρωπος-θεός. Κι όπως εκείνος, ο καθένας από μας μπορεί να σταυρωθεί και ν' απατηθεί - αυτό γίνεται σ' ορισμένα πλαίσια.

     Πρόκειται, λοιπόν, για μια θεότητα καθ' όλα γήινη. "Έψαχνα τρία χρόνια", λέει ο Κιρίλωφ, "την ουσία της θεότητάς μου και τη βρήκα. Η ουσία της θεότητάς μου, είναι η ανεξαρτησία". Διακρίνουμε στο εξής το νόημα της θέσης του Κιρίλωφ: "Εάν ο θεός δεν υπάρχει, είμαι θεός". Το να γίνεις θεός, σημαίνει μονάχα να είσαι ελεύθερος πάνω σ' αυτή τη γη, να μην υπηρετείς μια αθάνατη ύπαρξη. Σημαίνει προπάντων, να υποστείς όλες τις συνέπειες αυτής της οδυνηρής ανεξαρτησίας. Εάν υπάρχει θεός, τα πάντα εξαρτώνται από εκείνον και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα αντίθετα στη θέλησή του. Εάν δεν υπάρχει, όλα εξαρτώνται από μας. Για τον Κιρίλωφ όπως για τον Νίτσε, το να σκοτώσεις τον θεό, σημαίνει να γίνεις θεός εσύ ο ίδιος - σημαίνει να πραγματοποιήσεις από αυτήν την γη την αιώνια ζωή για την οποία μιλάει το Ευαγγέλιο. ["Σταβρόγκιν: - Πιστεύετε στην αιώνια ζωή στον άλλο κόσμο; - Κιρίλωφ: - Όχι, αλλά στην αιώνια ζωή σ' αυτό τον κόσμο".]

     Όμως, εάν αυτό το μεταφυσικό έγκλημα αρκεί για την ολοκλήρωση του ανθρώπου, γιατί να προστεθεί η αυτοκτονία; Γιατί να σκοτωθεί, ν' αφήσει αυτό τον κόσμο πριν κατακτήσει την ελευθερία; Αυτό είναι αντίφαση. Ο Κιρίλωφ, που το αντιλαμβάνεται, προσθέτει: "Εάν το νοιώθεις αυτό, είσαι ένας τσάρος και βρίσκεται μακριά από το να σκοτωθείς, θα ζεις γεμάτος δόξα". Μα οι άνθρωποι δεν το ξέρουν. Δεν το νοιώθουν "αυτό".

Όπως στον καιρό του Προμηθέα, τρέφουν μέσα τους τις τυφλές ελπίδες.

[Ο άνθρωπος εφεύρε τον θεό για να μη σκοτωθεί. Ιδού η περίληψη της παγκόσμιας Ιστορίας ως αυτήν τη στιγμή".] Έχουν ανάγκη από κάποιον που θα τους δείξει το δρόμο και δεν ανέχονται το κήρυγμα. Ο Κιρίλωφ, λοιπόν, οφείλει να σκοτωθεί από αγάπη για την ανθρωπότητα. Οφείλει να δείξει στ' αδέλφια του ένα βασιλικό και δύσκολο δρόμο που θα βαδίσει πάνω του πρώτος. Αυτή είναι μια παιδαγωγική αυτοκτονία. Επομένως, ο Κιρίλωφ θυσιάζεται. Αλλά εάν σταυρώνεται, δεν είναι απατημένος. Παραμένει άνθρωπος-θεός, πεισμένος για ένα θάνατο χωρίς μέλλον, διαποτισμένος από την ευαγγελική μελαγχολία. "Εγώ", λέει, "είμαι δυστυχισμένος γιατί   α ν α γ κ ά ζ ο μ α ι    να επιβεβαιώσω την ελευθερία μου". Έτσι, αυτός είναι νεκρός, οι άνθρωποι επιτέλους φωτίζονται, αυτή η γη θα γεμίσει από τσάρους και θα λάμψει από ανθρώπινη δόξα.

Η πιστολιά του Κιρίλωφ θα γίνει το σύνθημα της τελικής επανάστασης. Δεν τον

σπρώχνει, λοιπόν, η απελπισία στο θάνατο μα η αγάπη του πλησίον για τον ίδιο. Προτού τελειώσει μέσα στο αίμα μια ανέκφραστη πνευματική περιπέτεια ο Κιρίλωφ διαθέτει μια φράση τόσο παλιά όσο ο πόνος των ανθρώπων: "Όλα είναι καλά".

     Το θέμα αυτό της αυτοκτονίας στον Ντοστογιέφσκι είναι, λοιπόν, ένα θέμα παράλογο. Ας σημειώσουμε μονάχα, πριν προχωρήσουμε, πως ο Κιρίλωφ μεταπήδησε στους άλλους ήρωες που οδηγούνται σε καινούρια παράλογα θέματα. Ο Σταβρόγκιν και ο Ιβάν Καραμάζωφ στην πρακτική ζωή εξασκούνται στις παράλογες αλήθειες. Είναι εκείνοι που ο θάνατος του Κιρίλωφ απελευθερώνει. Δοκιμάζουν να γίνουν τσάροι. Ο Σταβρόγκιν ζει μια ζωή "ειρωνική", ξέρουμε αρκετά πια. Κάνει να ξεσπάσει γύρω του το μίσος. Κι εν τούτοις, η φράση - κλειδί αυτού του ήρωα βρίσκεται στο αποχαιρετιστήριο γράμμα του: "Δεν μπόρεσα τίποτα να μισήσω". Γίνεται τσάρος μέσα στην αδιαφορία. Το ίδιο και ο Ιβάν με το ν' αρνιέται να παραιτηθεί από τις βασιλικές δυνάμεις του πνεύματος. Σ' εκείνους που, όπως ο αδελφός του, αποδεικνύουν με τη ζωή τους πως πρέπει να ταπεινωθείς για να πιστέψεις, θα μπορούσε ν' απαντήσει ότι η ύπαρξη δεν έχει αξία. Η φράση - κλειδί του είναι: το "Όλα επιτρέπονται", με την απόχρωση της θλίψης που ταιριάζει. Φυσικά, σαν τον Νίτσε, τον πιο γνωστό από τους δολοφόνους του θεού, φτάνει στην τρέλα. Αυτό, όμως, είν' ένας κίνδυνος που διατρέχεις και μπροστά σ' αυτούς τους τραγικούς προορισμούς, το ουσιαστικό συναίσθημα του παράλογου πνεύματος

υπάρχει στην ερώτηση: "Τι αποδεικνύεται μ' αυτό;"

~~~ * ~~~

Ο Α. Καμύ αναλύει τους παράλογους ήρωες στα έργα του Φ. Ντοστογιέφσκι (Μέρος Α')

(Αλμπέρ Καμύ, 1913-1960)

      

      Όλοι οι ήρωες του Ντοστογιέφσκι διερωτώνται πάνω στο νόημα της ζωής.

Γι' αυτό είναι σύγχρονοι: δε φοβούνται το γελοίο. Εκείνο που διακρίνει τη σύγχρονη από την κλασική ευαισθησία είναι το ότι η πρώτη τρέφεται από ηθικά προβλήματα και η δεύτερη από μεταφυσικά. Στα μυθιστορήματα του Ντοστογιέφσκι το θέμα τίθεται τόσο έντονα που δεν μπορεί παρά να οδηγήσει σε ακραίες λύσεις. Η ύπαρξη είναι ψέμα ή είναι αιώνια. Εάν ο Ντοστογιέφσκι έμενε σ' αυτή την εξέταση, θα γινόταν φιλόσοφος. Περιγράφει όμως τις συνέπειες που μπορούν να έχουν αυτοί οι πνευματικοί ακροβατισμοί σε μια ανθρώπινη ζωή και γι' αυτό είναι καλλιτέχνης. Απ' τις συνέπειες αυτές, τον απασχολεί η τελευταία, εκείνη που ο ίδιος στο "Ημερολόγιο ενός Συγγραφέα" ονομάζει λογική αυτοκτονία. Πράγματι, στα τεύχη του Δεκέμβρη του 1876, περιγράφει το συλλογισμό της "λογικής αυτοκτονίας". Πεπεισμένος για το ότι η ανθρώπινη ύπαρξη είναι ένας τέλειος παραλογισμός για κείνον που δεν πιστεύει στην αθανασία, ο απελπισμένος φτάνει στα ακόλουθα συμπεράσματα:

      "Επειδή στις ερωτήσεις μου για το υποκείμενο της ευτυχία, μου δόθηκε σαν απάντηση μέσο της συνείδησής μου, ότι δεν μπορώ αλλιώς να είμαι ευτυχισμένος παρά μέσα σ' αυτή την αρμονία με το Παν, ότι δεν καταλαβαίνω και δε θα είμαι ποτέ σε θέση να καταλάβω, είναι φανερό…

      "Επειδή τέλος μέσα σ' αυτή την τάξη των πραγμάτων, παίρνω κάθε φορά το ρόλο του ενάγοντος και του εναγόμενου, του κατηγορούμενου και του δικαστού, κι επειδή βρίσκω από μέρους της φύσης εντελώς ηλίθια αυτή την κωμωδία, και θεωρώ ταπεινωτικό για τον εαυτό μου το να δέχομαι να την παίζω…

     "Με την ανεξήγητη ιδιότητά μου ενάγοντος και εναγόμενου, δικαστού και κατηγορούμενου, καταδικάζω αυτήν την φύση που, με μια τέτοια αναιδή αδιαφορία με γέννησε για να υποφέρω - την καταδικάζω ν'αφανιστεί μαζί μου".

       Υπάρχει επίσης λίγο χιούμορ σ' αυτήν τη στάση. Αυτός ο αυτοκτόνος

σκοτώνεται γιατί, στο μεταφυσικό σχέδιο, "βασανίζεται". Μ' ένα κάποιο νόημα, εκδικείται. Μ' αυτό τον τρόπο αποδεικνύει πως "δε θα ανήκει" σε κανένα. Στο μεταξύ, ξέρουμε ότι το ίδιο θέμα ενσαρκώνεται, πιο πλατιά, στον Κιρίλωφ, ήρωα των "Δαιμονισμένων", υπέρμαχο της λογικής αυτοκτονίας. Ο μηχανικός Κιρίλωφ εξομολογείται σε κάποιο σημείο πως θέλει να απαλλαγεί απ' τη ζωή γιατί "αυτή είναι η ιδέα του". Εννοείται πως πρέπει να δεχτούμε τη λέξη κυριολεκτικά. Αυτό γίνεται για μια ιδέα, είναι μια σκέψη που τον ετοιμάζει για το θάνατο. Είναι η ανώτερη αυτοκτονία. Προοδευτικά, σ' όλο το μήκος, των σκηνών όπου το προσωπείο του Κιρίλωφ φωτίζεται σιγά σιγά, μας αποκαλύπτεται η θνητή σκέψη που τον εμψυχώνει. Πράγματι ο μηχανικός επαναλαμβάνει τις σκέψεις του

"Ημερολογίου". Αισθάνεται πως ο θεός είναι αναγκαίος και πρέπει να υπάρχει. Ξέρει, όμως, ότι δεν υπάρχει και δεν είναι δυνατό να υπάρχει.

"Πώς δεν καταλαβαίνεις", φωνάζει, "ότι εκεί υπάρχει ένας λόγος που φτάνει για να σκοτωθείς;" Ακόμα, αυτή η στάση τον παρασύρει σε μερικές παράλογες συνέπειες. Από αδιαφορία δέχεται να χρησιμοποιηθεί η αυτοκτονία του προς όφελος μιας υπόθεσης που περιφρονεί. "Αυτήν τη νύκτα πείσθηκα πως αυτό δε μ' ενδιέφερε". Τελικά, ετοιμάζει τη χειρονομία του μέσα σ' ένα συναίσθημα ανάμικτο από επανάσταση κι ελευθερία. "Θα σκοτωθώ για να βεβαιώσω την απείθειά μου, την καινούργια και τρομακτική ελευθερία μου". Δεν πρόκειται πια για εκδίκηση αλλά για επανάσταση. Ο Κιρίλωφ είναι λοιπόν ένας παράλογος ήρωας - μ' αυτή την ουσιαστική επιφύλαξη παρ' όλο που σκοτώνεται.

Μας εξηγεί ο ίδιος αυτή την αντίφαση και με τέτοιο τρόπο που αποκαλύπτει συγχρόνως το παράλογο μυστικό σ' όλη του την αγνότητα. Πράγματι, στη θνητή λογική του προσθέτει μια ασυνήθιστη φιλοδοξία που φανερώνει όλη την

προσδοκία του ήρωα: θέλει να σκοτωθεί για να γίνει θεός.

       Ο συλλογισμός γίνεται με μια κλασική διαύγεια. Εάν δεν υπάρχει θεός, είναι θεός ο Κιρίλωφ. Ο Κιρίλωφ είναι υποχρεωμένος να σκοτωθεί. Ο Κιρίλωφ οφείλει λοιπόν να σκοτωθεί για να γίνει θεός. Αυτή η λογική είναι παράλογη, μα είναι αυτή που πρέπει. Όμως, το ενδιαφέρον βρίσκεται στο να δοθεί κάποιο νόημα σ' αυτήν τη θεότητα την ξαναφερμένη στη γη.

Αυτό επανέρχεται για να φωτίσει το: "Εάν ο θεός δεν υπάρχει, είμαι θεός", που μένει ακόμα αρκετά σκοτεινό. Κατ' αρχάς πρέπει να παρατηρήσουμε ότι ο άνθρωπος που αναγγέλλει αυτή την παράλογη αξίωση ανήκει σ' αυτό τον κόσμο. Γυμνάζεται κάθε πρωί για να διατηρήσει την υγεία του.

Χαίρεται όταν ο Σάτωφ ξαναβρίσκει τη γυναίκα του. Σ' ένα χαρτί που βρίσκεται μετά το θάνατό του, αποπειράται να σχεδιάσει ένα πρόσωπο που "τους" βγάζει τη γλώσσα. Είναι αγνός κι οργισμένος, παθιασμένος, μεθοδικός και συναισθηματικός. Από τον υπεράνθρωπο έχει πάρει τις ιδιότητες της λογικής και της σταθερής ιδέας, από τον άνθρωπο τις άλλες.

Εν τούτοις είναι εκείνος που μιλάει ατάραχα για τη θεότητά του. Δεν είναι τρελός ή τότε είναι ο Ντοστογιέφσκι. Δεν τον παρακινεί λοιπόν η φαντασία ενός μεγαλομανούς. Και παίρνοντας, αυτή τη φορά, τις λέξεις κυριολεκτικά, θα γίνει γελοίος.

~~~ * ~~~

Αποφθέγματα (νο.3)

Τέχνη και μόνο τέχνη. 

Έχουμε την τέχνη για να μην πεθάνουμε απ'την αλήθεια.

Φ. Νίτσε

Λίγα λόγια του Α. Καμύ...

«Κληρονόμος μιας διεστραμμένης ιστορίας, όπου ανακατεύονται προδομένες επαναστάσεις, τρελαμένες τεχνολογίες, πεθαμένοι θεοί και ξοφλημένες ιδεολογίες, όπου μέτριες ηγεσίες μπορούν να καταστρέψουν τα πάντα αλλά δεν μπορούν να πείσουν κανέναν, όπου η νοημοσύνη ταπεινώνεται, αυτή η γενιά οφείλει, ξεκινώντας από τις αρνήσεις της, να αποκαταστήσει έστω κάτι από την αξιοπρέπεια της ζωής και του θανάτου».

Αυτά είπε ο Α. Καμύ όταν παρέλαβε το Νόμπελ Λογοτεχνίας, το 1957...