Ζαν Κοκτό - Η ψεύτρα

(Απομαγνητοφώνηση από την ερμηνεία της Έλλης Λαμπέτη...) 

"Θα 'θελα να λέω την αλήθεια. Αγαπάω την αλήθεια. Αλλά η αλήθεια δεν με αγαπάει. Αυτή είναι η καθαρή αλήθεια: η αλήθεια δεν με αγαπάει.

Μόλις την ξεστομίζω, αυτή αλλάζει όψη και στρέφεται εναντίον μου! Μοιάζω σα να λέω ψέματα και όλος ο κόσμος με κοροϊδεύει.

Κι όμως, δεν αγαπάω το ψέμα, σας τ' ορκίζομαι. Το ψέμα σέρνει πίσω του τρομερές φασαρίες και μπελάδες. Πιάνεσαι στην παγίδα του, παραπατάς και πέφτεις και όλοι σε κοροϊδεύουνε και γελάνε. Ενώ είναι τόσο απλό να λες την αλήθεια.

Ας πούμε εγώ, όταν με ρωτάνε κάτι, θέλω να πω την αλήθεια, θέλω να πω αυτό που σκέφτομαι. Μα, δεν ξέρω τι παθαίνω... Με πιάνει κάτι... πώς να σας το πω... δεν μπορώ να σας να το αναλύσω... κάτι σαν φόβος, σαν να μου φαίνεται ότι θα φανώ γελοία, αν πω την αλήθεια... Κάτι παθαίνω και ανοίγω το στόμα μου και λέω ψέματα. Λέω ψέματα! Και τετέλεσται! Είναι πολύ αργά πια δεν μπορώ να τα πάρω πίσω.

Κι έτσι και πατήσεις το πόδι σου μες στο ψέμα, χάθηκες! Χώνεσαι μέσα ως το λαιμό. Και δεν είναι ευχάριστο, σας βεβαιώνω.

Ενώ τι εύκολο που είναι να λες την αλήθεια! Η αλήθεια είναι η πολυτέλεια των τεμπέληδων. Τη λες και ξενοιάζεις! Δεν φοβάσαι πως θα κάνεις ύστερα κανένα λάθος, δεν πρέπει να θυμάσαι «τι είπα, τι δεν είπα... πρόσεξε!» Ό,τι κακό είναι να σου 'ρθει απ' την αλήθεια, σου 'ρχεται 'κει, σε βρίσκει επί τόπου και τελειώνει η υπόθεση.

Ενώ το ψέμα... Έπειτα το ψέμα δεν είναι πες ένας γκρεμός που πεφτεις, σκοτώνεσαι και τελιώνει. Το ψέμα είναι κύμα θεόρατο. Που σε αρπάζει, σε σηκώνει ψηλά, σου κόβει την αναπνοή, σου σταματάει την καρδιά και σου τη δένει θηλιά στο λαιμό σου.

Όταν αγαπάω, λέω πως δεν αγαπάω. Κι όταν δεν αγαπάω, λέω πως αγαπάω. Καταλαβαίνετε τις συνέπειες... Καλύτερα να πάρει κανείς ένα περίστροφο και να τινάξει τα μυαλά του στον αέρα! Άδικα δε καθίζω τον εαυτό μου μπροστά στον καθρέφτη και του λέω, σε πολυ αυστηρό τόνο βέβαια, «δεν θα ξαναπείς ψέματα! Ακούς; δεν θα ξαναπείς ψέματα! Δεν θα ξαναπείς ψέματα!»

Ξαναλέω ψέματα... Λέω ψέματα, μικρά και μεγάλα ψέματα. Κι αν, κατά λάθος, πω καμιά φορά την αλήθεια, να τη δείτε τι μου κάνει! Αυτή γυρίζει, με κοιτάει, αλλάζει όψη, στρίβεται, παραμορφώνεται και κοιτάω και βλέπω μπροστά μου ψέμα! Γίνεται ψέμα, σας βεβαιώνω.

Εγώ θα αλλάξω! Όχι, δεν θα ξαναπώ ψέματα. Θα βρω έναν τρόπο για να πάψω να ζω μέσα στο ψέμα, να ζω μέσα σ' αυτό το χάος της ψευτιάς.

Το να ζεις μες στο ψέμα, ξέρετε σαν τι είναι; Είναι σαν να ζεις μέσα σε ένα ασυγύριστο δωμάτιο. Σαν να περπατάς τη νύχτα μέσα σ' ένα δρόμο γεμάτο συρματοπλέγματα που σκοντάφτεις, πέφτεις απάνω, γκρατσουνιέσαι...

Θα γιατρευτώ! Θα βρω ένα σύστημα για να γιατρευτώ. Και νομίζω πως το βρήκα! Θα αλλάξω! Ξέρετε πώς; Εδώ, ενώπιόν σας, εξομολογούμαι το έγκλημά μου. Σας λέω ότι λέω ψέματα και σας παρακαλώ πάρα πολύ να με δικάσετε. Και μη νομίζετε ότι μου είναι και ευχάριστο να κάνω μια τέτοια εξομολόγηση. Εγώ θα πήγαινα στην άκρη του κόσμου για να μην είμαι υποχρεωμένη να σας πω ότι λέω ψέματα.

Λοιπόν... μια στιγμή όμως... Εσείς λέτε πάντα την αλήθεια; Α, σταθείτε, γιατί εγώ εδώ καθίζω τον εαυτό μου στο εδώλιο του κατηγορουμένου και δεν αναρωτήθηκα εαν το δικαστήριο είναι σε θέση να με κρίνει, να με αθωώσει ή να με καταδικάσει. Όχι, τώρα που το σκέφτομαι, είναι βέβαιο ότι κι εσείς λέτε ψέματα. Εσείς, μάλιστα, λέτε ψέματα όλη την ώρα! Και σας αρέσει να λέτε ψέματα και να πιστεύετε πως δεν λέτε ψέματα. Εσείς λέτε ψέματα και στον ίδιο τον εαυτό σας. Αυτή είναι η διαφορά, εγώ δεν λέω ψέματα στον εαυτό μου. Εγώ έχω την ειλικρίνεια να λέω στον εαυτό μου την αλήθεια. Δηλαδή να του παραδέχομαι ότι λέω ψέματα. Αυτό κάνει κάνει πολύ μεγάλη διαφορά.

Λοιπόν, σας την έσκασα! Δεν λέω ψέματα! Δεν λέω ψέματα ποτέ! Εγώ σας το 'πα αυτό, ότι λέω ψέματα, γιατί ήθελα να σας παρασύρω σε μια παγίδα. θέλω να καταλάβω κάτι. Να διαπιστώσω κάτι. Εγώ δεν λέω ψέματα ποτέ. Μισώ το ψέμα και το ψέμα με μισεί. Το μόνο ψέμα που έχω πει ήταν αυτό που σας είπα πριν, ότι λέω ψέματα. Κανένα άλλο. Και τώρα, βέβαια, βλέπω τα πρόσωπά σας να ταράζονται. Καθένας σας θα 'θελε να σηκωθεί να φύγει, γιατί φοβόσαστε μη σας κάνω καμία επερώτηση, ε; Εσείς, κυρία, που είπατε στον άντρα σας προχτές ότι θα πάτε στη μοδίστρα σας, πού πήγατε; Δεν το μαρτυράω. Αλλά αυτό τι ήτανε; Ε, ψέμα ήταν! Ψέμα! Λέγατε ψέματα. Εσείς, κύριε, μη γελάτε, γιατί κι εσείς είπατε στη γυναίκα σας ότι θα πάτε να φάτε με τους φίλους σας στη λέσχη. Το θυμόσαστε; Και δεν ήταν μόνο μια φορά που είπατε ψέματα. Λέτε ψέματα συνέχεια. Τολμήστε να με διαψεύσετε! τολμήστε να με πείτε ψεύτρα! Κανένας δεν μιλάει, ε; Το 'ξερα εγώ!

Ε, βέβαια, είναι πολύ εύκολο να κατηγορείτε τον άλλο, να τον καθίζετε εδώ και να του λέτε πως λέει ψέματα. Και μάλιστα να του το λέτε εσείς, που λέτε ψέματα όλην την ώρα. Να το λέτε αυτό σε μένα, που δεν λέω ψέματα ποτέ. Εγώ, αν καμιά φορά τύχει να πω κανένα ψέμα, εγώ το κάνω για να... πώς να σας πω... για να... αποφύγω μία καταστροφή, μία συμφορά. Το κάνω για να βοηθήσω κάποιον. Είναι αυτά που λέμε τα κατά συνθήκην ψεύδη. Επιτρέπονται αυτά. Είναι επιτρεπτά ψεύδη. Όχι, δεν λέω πολλά. Όχι όλη την ώρα. Πότε - πότε, όταν χρειάζεται. Δεν πιστεύω να με κατηγορείτε γι' αυτού του είδους τα ψέματα! Θα το 'βρισκα παράλογο. Και μάλιστα να με κατηγορείτε εσείς, εμένα που δεν λέω ψέματα ποτέ. Εσείς, που λέτε ψέματα όλην την ώρα.

Λοιπόν, προχτές... Δεν σας το λέω! Γιατί δεν θα με πιστέψετε.

Κι έπειτα το ψέμα... Αχ, το ψέμα! Το ψέμα είναι υπέροχο! Φανταστείτε να εφευρίσκεις ένα φανταστικό κόσμο και να κάνεις τους άλλους να τον πιστεύουν! Δηλαδή να λες ψέματα...

Η αλήθεια είναι πως και η αλήθεια είναι ωραία. Έχει το κύρος της! Εμένα η αλήθεια με θαμπώνει. Μου επιβάλλεται. Τη θαυμάζω. Αξίζει πολλά. Και τα δύο αξίζουν. Και η αλήθεια και το ψέμα. Ίσως... το ψέμα... να αξίζει λίγο περισσότερο... Τι λέτε εσείς; Όχι, σας ρωτάω γιατί εγώ δεν ξέρω. Επειδή εγώ δεν έχω πει ψέματα ποτέ. Πώς είπατε; Είπα ψέματα; Ούτε λόγος! Είπα ψέματα όταν σας έλεγα ότι λέω ψέματα.

Τώρα... είπα ψέματα όταν σας έλεγα πως λέω ψέματα; Ή μήπως λέω ψέματα τώρα, που σας λέω πως δεν λέω ψέματα; Είμαι ψεύτρα; Εσείς τι λέτε;

Εγώ νομίζω μάλλον πως είμαι ένα ψεμα. Ένα ψέμα που λέει πάντα την αλήθεια!"