Νadia - André Breton

Ο πατέρας του σουρεαλισμού ήταν ο André Breton. Κατά το 1919 συνδέθηκε με τον Louis Aragon και τον Philip Soupault καθώς και με τον ντανταϊστή Jara, ο οποίες συνέταξε το μανιφέστο του ντανταϊσμού. Ο Breton αν και υπήρξε μέλος του γαλλικού κομμουνιστικού κόμματος (εντάχθηκε το 1927 και διαγράφηκε το 1933), παρόλα αυτά χλευάζει το σοσιαλιστικό ρεαλισμό του Στάλιν σαν άρνηση της ελευθερίας. 
Έγραψε περισσότερα από 40 έργα, πεζά, ποιήματα, μανιφέστα, από το 1919 μέχρι το 1982.

Εμείς θα αναφερθούμε στη Nadia που γράφτηκε το 1928. 


Γράφει για τη Νadia:  
«Απ’  την πρώτη ως την τελευταία μέρα πίστεψα ότι η Νάντια ήταν ένα πνεύμα ελεύθερο που σε καμιά περίπτωση δεν μπορούσα να υποτάξω. Εκείνη ξέρω ότι με θεώρησε θεό,  πίστεψε πως ήμουνα ο ήλιος.  Θυμάμαι  (ωραίο και τραγικό ταυτόχρονα)  της φάνηκα μαύρος και ψυχρός άνθρωπος που κεραυνοβολήθηκε στα πόδια της Σφίγγας. Είδα τα μάτια της σαν τη φτέρη να ανοίγουν το πρωί πάνω σ’ ένα κόσμο,  όπου το φτεροκόπημα της απέραντης ελπίδας μόλις ξεχωρίζει απ’  τους άλλους θορύβους,  τους θορύβους του τρόμου και σ’  αυτό τον κόσμο δεν είχα δει παρά μονάχα μάτια να κλείνουν»

Απόσπασμα από τη Nadia:

Και εγώ υπήκουσα στην επιθυμία να σου διηγηθώ αυτή την ιστορία, τότε που μόλις σε γνώριζα, σ'εσένα που δεν μπορείς να τη θυμηθείς πια, αλλά που σα να'ξερες, κάπως από κάποια τύχη, την αρχή αυτού του βιβλίου, ήρθες τόσο καίρια, τόσο βίαια και τόσο αποτελεσματικά κοντά μου πιθανώς για να μου θυμίσεις ότι το ήθελα "ν'ανοιγοκλείνει σαν μια πόρτα" και πως απ'αυτή την πόρτα δεν θα'βλεπα πιθανώς να μπαίνει κανένας άλλος εκτός από σένα. Να μπαίνεις και να βγαίνεις μονάχα συ. Συ που απ'ότι είπα εδώ μονάχα λίγη βροχή θα 'χεις δεχθεί πάνω στο χέρι σου υψωμένο να δείχνει "LES AUBES". Συ που με κάνεις τόσο πολύ να λυπάμαι που έγραψα αυτή την ανόητη κι ανέκκλητη φράση για τον έρωτα, το μοναδικόν έρωτα "έτσι που να μπορεί ν'αντέξει μόνο σ'όλες τις δοκιμασίες". Συ που, για όσους μ'ακούνε, δεν πρέπει να είσαι ένα όν αλλά μία γυναίκα, συ που δεν είσαι τίποτα όσο μια γυναίκα, παρ'όλα όσα με εντυπωσίαζαν και μ'εντυπωσιάζουν σχετικά μ'εσένα έτσι που να'σαι η Χίμαιρα. Συ που κάνεις έξοχα ό,τι κάνεις και που τα λαμπρά του αίτια, χωρίς να συνορεύουν για μένα με το παράλογο, ακτινοβολούν και πέφτουν σαν κεραυνός σκορπίζοντας θανατικό. Συ το πιο ζωντανό πλάσμα, που δεν φαίνεται πως βρέθηκες στο δρόμο μου παρά για να δοκιμάσω σ'όλη της την ένταση τη δύναμη αυτού που συ δεν δοκίμασες. Συ που δεν ξέρεις το κακό παρά μονάχα εξ ακοής. Συ, ασφαλώς, ιδανικά ωραία. Συ που το παν σε οδηγεί πίσω στο ξημέρωμα και ίσως γι αυτό δε θα σε ξαναδώ πια...

Τι θα 'κανα χωρίς εσένα αυτό τον έρωτα της μεγαλοφυΐας που γνώρισα πάντοτε, που εν ονόματί του δεν μπόρεσα να κάνω τίποτα λιγότερο παρά να επιχειρήσω μερικές αναγνωρίσεις από δω κι από κει; Η μεγαλοφυΐα, κολακεύομαι να ξέρω που βρίσκεται, σχεδόν σε τι συνίσταται και τη θεωρούσα ικανή να συμφιλιωθεί μ'όλα τ'άλλα μεγάλα πάθη. Πιστεύω τυφλά στη μεγαλοφυΐα σου. Με θλίψη αποσύρω αυτή τη λέξη, αν σε εκπλήττει. Αλλά τότε θέλω να την εξορίσω τελείως. Η μεγαλοφυΐα... τι να μπορούσα άραγε ακόμα να περιμένω από μερικούς πιθανούς μεσάζοντες που μου παρουσιάστηκαν κάτω απ'αυτό το έμβλημα κι έπαψα να τους έχω κοντά σου! 

Χωρίς να το κάνεις επίτηδες, υποκατέστησες τα πιο οικεία μου σχήματα, όπως και τις περισσότερες μορφές των προαισθημάτων μου. Η Νάντια ήταν μία απ'αυτές, και είναι τέλειο που μου την έκρυψες.

Οτιδήποτε ξέρω είναι πως αυτή η υποκατάσταση προσώπων σταματάει μ' εσένα επειδή τίποτα δε μπορεί να σε υποκαταστήσει κι επειδή για μένα έπρεπε μπροστά σου να 'χει τελειώσει από πολύ παλιά αυτή η διαδοχή αινιγμάτων. 

Δεν είσαι ένα αίνιγμα για μένα.

Υποστηρίζω πως με ξεστρατίζεις για πάντα από το αίνιγμα. 

Επειδή υπάρχεις, όπως συ μόνη ξέρεις να υπάρχεις, ίσως δεν ήταν αναγκαίο να υπάρξει αυτό το βιβλίο. Πίστεψα πως μπορούσα να αποφασίσω γι'αυτό διαφορετικά, σαν ανάμνηση του συμπεράσματος που ήθελα να του δώσω πριν να σε γνωρίσω και η εισβολή σου στη ζωή μου δεν το έκανε να φαίνεται μάταιο στα μάτια τα δικά μου. 

Μου χαμογελάει όπως μερικές φορές μου χαμογέλασες, πίσω από μεγάλα χαμόκλαδα δακρύων. "Είναι ο έρωτας πάλι" έλεγες, και περισσότερο άδικα συνέβη να πεις ακόμα "Όλα ή τίποτα".

Δεν θα αντικρούσω ποτέ αυτό το απόφθεγμα, που μ'αυτό οπλίσθηκε μια για πάντα το πάθος καθώς πήγαινε να υπερασπιστεί τον κόσμο και τα 'βαζε με τον ίδιο του τον εαυτό. Το πολύ πολύ θα χα την τόλμη να ρωτήσω ποια ήταν η φύση αυτού του "όλα", εάν, σ'αυτό το θέμα, για να είναι πάθος, δεν έπρεπε να μην είναι σε κατάσταση να μ'ακούει. Οιδιάφορες κινήσεις της, ακόμα κι όταν είμαι θύμα τους - κι εκείνη δεν είναι ποτέ ικανή ή είναι να μου αφαιρέσει το λόγο, να μου υπεξαιρέσει το δικαίωμα να υπάρχω - πώς θα μπορούσαν να μου αποσπάσουν ολόκληρη την υπερηφάνεια να την γνωρίζω, την απόλυτη ταπεινοφροσύνη που θέλω να έχω μπροστά της και μόνο μπροστά της; Δεν θα αναφέρω τις πιο μυστηριώδεις και τις πιο σκληρές απ'αυτές τις στάσεις. Θα ήταν σαν να θέλω να σταματήσω την κίνηση του κόσμου, προς όφελος δεν ξέρω ποιας απατηλής δυνάμεως που εφαρμόζεται πάνω του. Θα ήταν σαν ν'αρνηθώ ότι "καθένας θέλει να πιστεύει πως είναι καλύτερος απ'αυτόν τον κόσμο που είναι δικός του, αλλά [πώς] αυτός που είναι ο καλύτερος δεν κάνει τίποτ' άλλο παρά να εκφράζει καλύτερα από άλλους αυτόν τον ίδιο κόσμο" (Hegel). 

---

Απ'αυτά προκύπτει αναγκαία μια κάποια στάση απέναντι στην ομορφιά, που ήταν πάρα πολύ φανερό πως ποτέ δεν την αντιμετωπίσαμε εδώ παρά μόνο με σκοπούς ερωτικούς. Καθόλου στατική, δηλαδή κλεισμένη μέσα στο "πέτρινό της όνειρο", χαμένη για τον άνθρωπο μέσα στη σκιά απ'αυτές τις Οδαλίσκες, στο βάθος αυτών των τραγουδιών που λένε πως κλείνουν μόνο μιαν ημέρα, σχεδόν λιγότερο δυναμική, δηλαδή υποταγμένη στον ξέφρενο καλπασμό που ύστερα από αυτόν δεν έχει πια παρά ν'αρχίσει έναν άλλο ξέφρενο καλπασμό, δηλαδή ξελογιασμένη πιο πολύ κι από μια νιφάδα χιονιού, δηλαδή αποφασισμένη, από φόβο μήπως την αγκαλιάσουν άσκημα, να μην αφήσει να την φιλήσουν ποτέ: ούτε δυναμική ούτε στατική, την ομορφιά την βλέπω όπως σε είδα. Όπως είδα αυτό που, την ορισμένη ώρα και για κάποιον ορισμένο χρόνο, ελπίζω και μ'όλη μου την ψυχή πιστεύω πως θα μ'αφήσει να το ξαναπώ, σ'έφερνε σε μένα. Είναι σαν ένα τρένο που σκιρτάει ασταμάτητα στο σταθμό της Lyon και που ξέρω πως δε θα φύγει ποτέ, πως δεν έφυγε. Είναι καμωμένη από σκιρτήματα που πολλά απ'αυτά δεν έχουν καθόλου σημασία, αλλά ξέρομε πως είναι προορισμένα να μας φέρουν ένα Σκίρτημα, που έχει σημασία. Που έχει όλη τη σημασία που θα ήθελα να δώσω στον εαυτό μου. Το πνεύμα σφετερίζεται λίγο ως πολύ από παντού κάποια δικαιώματα που δεν έχει. Η ομορφιά δεν είναι ούτε δυναμική ούτε στατική. Η καρδιά του ανθρώπου, ωραία σαν σεισμογράφος. Βασιλεία της σιωπής... Μία πρωινή εφημερίδα θα μου αρκεί πάντα για να μαθαίνω νέα μου:

"Χ..., 26 Δεκεμβρίου. Ο χειριστής του σταθμού ασύρματου τηλεγράφου στην Ile du Sable, έπιασε ένα μέρος από ένα μήνυμα που είχε σταλεί την Κυριακή το βράδυ την τάδε ώρα από... Το μήνυμα ειδικά έλεγε: "Κάτι δεν πάει καλά" αλλά δεν όριζε την θέση του αεροπλάνου την στιγμή αυτή, και, επειδή οι καιρικές συνθήκες ήταν κακές και εδημιουργούντο παράσιτα, ο χειριστής δεν μπόρεσε να καταλάβει καμιάν άλλη φράση, ούτε να έρθει σε νέα επαφή.

Το μήνυμα διεβιβάσθη σε μήκος κύματος 625 μέτρων· εξάλλου, επειδή η ισχύς λήψεως ήταν μεγάλη, ο χειριστής πίστεψε ότι μπορούσε να εντοπίσει το αεροπλάνο σε ακτίνα 80 χιλιομέτρων γύρω από την Ile du Sable."

Η ομορφιά ή θα είναι ΣΠΑΣΜΩΔΙΚΗ ή δεν θα είναι (ομορφιά).